Ortadoğu'daki düğüm nasıl çözülecek?

Suriye, Irak ve Yemen'deki istikrarsızlık düğümü nasıl çözülecek? Ortadoğu'daki otorite eksikliğini hangi faktörler etkiliyor? Uzmanlar ile bu sorulara yanıt aradık.

Ramadi'nin düşmesi, ABD'nin Irak ve Ortadoğu'daki stratejisine darbe indirdi. Bunu, Başkan Obama'nın idaresi de kabul etmek zorunda kaldı. Ancak Washington, mevcut seçilen stratejiden emin ve onu değiştirme niyetinde değil. ABD Savunma Bakanı, Ramadi kaybının dramatize edilmemesi gerektiğini söyledi. Bu durumda, ABD'nin bu savaştaki hedefleri ve yöntemleri ne?

'ORTADOĞU'DA DEVLET OLGUSU YOK OLDU'

Kürt sorunu uzmanı Vadim Makarenko, konuyla ilgili şu değerlendirmede bulundu:

"Irak'taki savaş, halen II. Dünya Savaşı cinsinden, bir ülkenin diğer ülkeye karşı savaşı olarak algılanıyor. Ancak aslında Ortadoğu'da Irak, Suriye, Lübnan ve Yemen'i kapsayan dev bir bölgede, kelimenin geleneksel anlamıyla etkili bir devlet yönetimi neredeyse hiç yok; zira kuvvet kullanma tekeli çoktandır, resmi iktidar kurumlarının elinde değil.

Suriye, dört yıldır iç savaşla boğuşuyor, Irak ise ABD'nin 2003 işgalinden bu yana bir türlü istikrara kavuşamadı. Bu ülkeler, transformasyon dönemine girdi ve bu süreç, topraklar ile iktidarın tekrar bölüşümüne ve bu bölgede yeni devlet sisteminin oluşumunu getirecek. Bu değişimler, iç savaş kabusu aracılığıyla kendine yol açıyor. Bölgesel ve küresel güçlerin müdahalesi ise bu durumu daha da zorlaştırıyor ve tüm bu dış-iç çatışmaları sonsuzlaştırıyor."

'İSTİKRARSIZLIĞIN SEBEBİ, BÖLGESEL VE KÜRESEL GÜÇLER'

İsrail'in Begin-Sadat Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin uzman araştırmacısı, Uluslararası İlişkiler Merkezi Başkanı Eytan Gilboa, konuyla ilgili şunları söyledi:

"Temel sorun, Ortadoğu'nun tamamen parçalanması. Bu bölgede gördüğümüz, uluslararası sınırların ve etkili hükümetlerin eksikliği. İç savaşlar daha uzun süre devam edecek, çünkü iktidarı eline alacak ve ülkesinde tam kontrolü sağlayacak tek bir güç bile yok. Suriye, Irak, Lübnan ve Yemen, başarısız devletlerdir; zira hükümetin temel özelliği kuvvet kullanma tekelidir ve bu ülkelerde, bu eksik. Bölgede toprak bölüşümünü etkilemeye çalışan güçler var. Bunu, çatışan gruplara yardım sağlayarak yapıyorlar. Suriye ve Yemen'de bunu görebilirsiniz. Birkaç ülke grubu var; Türkiye, Suudi Arabistan, İran ve Körfez ülkelerinin dahil olduğu bölgesel grup ve ABD, Rusya ve AB'nin bulunduğu dış grup. Bölgede toprak ve iktidar bölüşümünü etkilemeye çalışıyorlar. Bu gruplar iç içe geçmiş durumda. Ülkelerin örtüşen ve çatışan çıkarları var. Bu yüzden Ortadoğu'nun nereye gittiğini anlamak, analiz ve tahmin etmek zor, çünkü yerel koşullara, bölgesel ve küresel müdahaleye bağlı olarak rahat bir şekilde istediği yöne gidebilir. Tüm bunlar, uzun bir süre devam edecek. Nedeni, çatışan taraflar arasında dengenin korunmasına yardımcı olan dış müdahale. Bir tarafın üstün gelmeye başladığı an, önce bölgesel ardından da dış güçler duruma müdahale ediyor. Sonuçta durum eşitleniyor ve çıkmaza giriyor.

Suriye ve Yemen'de bunu gördük. Yemen'e bakarsak İran'ın müttefikleri Husiler, Şiiler, ülkede iktidarı eline geçirmeye yakın olduğu anda önce Suudi Arabistan, ardından da ABD ile Körfez ülkeleri müdahale etti. Bu müdahalenin sonucunda, iç savaş devam etti, çünkü güçler eşitlendi. Çıkışın olmadığı duruma gelindi, çünkü hiçbir taraf galip gelemeyecek durumda. Ayrıca burada, askeri mücadelenin nispeten ilkel türünü görüyoruz. Sadece ABD ile müttefikleri hava güçlerini kullanıyor. Bu, çatışmanın sonunu belirleyecek sonuçların elde edilmesini daha da zorlaştırıyor."

'DENGE' DURUMU

Ortadoğu'daki durumu çıkmaza sürükleyen birkaç faktör var. Bunlardan en önemlisi, dış müdahale. Paradoks şu ki, dış müdahale, çatışan taraflardan hiçbirinin galip gelemeyecek şekilde dozajlı ve hatta dengeli hacimde yapılıyor. Belli ki bu, tüm dış güçlerin, bu hayati öneme sahip ve zengin bölgede toprak ve iktidarın bölüşülmesi konusunda aralarında uzlaşacağı ana kadar devam edecek. Bir başka sorun, Suriye ve Irak'taki Sünni Arapların, Kürtlerden farklı olarak kendi devlet kurumlarını oluşturacak güçlere sahip olmaması. Bu toprakları emanet edecek güçlerin halen bulunamaması nedeniyle ABD ve müttefikleri, Sünnilerden uygun yerel siyasi kurumlar oluşturmaya çalışıyor. İç savaş koşullarında, bunun için en azından zamana ihtiyaç var. Diğer yandan ABD, dünyanın bu önemli bölgesini emanet edecek uygun güç arayışında açık şekilde zamana oynuyor.