Sabır tükendi: Rusya ile Türkiye, dolardan vazgeçti

Ruble, uluslararası ödeme sisteminde Amerikan dolarının yerini alıyor. ABD’nin baskısından zarar gören ticari ortaklar da bu konuda Moskova’ya yardımcı oluyor. Türkiye ile yapılan anlaşma, dolardan kurtulma mücadelesinde yeni bir atılım. Türk bankaları yakında Rusya’nın SWIFT analoğuna katılacak ve ‘Mir’ kartlarıyla çalışmaya başlayacak.

Halihazırda küresel ticaretin yüzde 70’i dolar üzerinden yapılıyor. Ancak ABD para biriminin pozisyonu günden güne zayıflıyor. Dolardan vazgeçen ülke sayısı giderek artıyor. Bu ülkelerin büyük bir kısmı, ABD’nin yaptırım uyguladığı ve Beyaz Saray’ın saldırgan ve öngörülemez dış politikasından usanmış ülkeler olarak öne çıkıyor.

Rusya, Türkiye ve İran'ın petrol, doğalgaz ve bazı diğer ürünler için yapılan ödemelerde dolar kullanmasının hiçbir anlamı kalmadığı görülüyor. 2017’de, Türkiye’nin Rusya’ya ihracatının yüzde 9’u yerli parayla gerçekleşti.

Trump’ın geçen yılın ağustos ayında Türk çeliğine gümrük vergisini ikiye katlamasının ardından TL, dolar karşısında yüzde 20 değer kaybetti. Ankara, ihracatçılara, yerel parayla yapılan ödemelerin payını artırmak için her türlü araç ve mekanizmaları devreye sokma görevini verdi.

Geçen yıl Rusya-Türkiye ticaretinin yüzde 22’si ruble ve TL ile yapıldı. Ayrıca ticaretin yüzde 12.9’u da euro ile yapıldı.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ve Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov’un imzasını taşıyan hükümetler arası anlaşma, Türk banka ve şirketlerinin SWIFT’in analoğu olan Rus ödeme sistemine katılmasını öngörüyor. Türkiye’de, ‘Mir’ kartlarıyla çalışmaya uygun altyapı oluşturulacak. Bu, iki ülkenin ticari bankalarının sınır ötesi transferlerde doğrudan muhabir hesaplar kullanabilecek.

Günümüzde 200’den fazla ülkede yaklaşık 10 bin 800 en büyük kuruluş SWIFT sisteminden yararlanıyor. Washington, Moskova’yı defalarca bu sistemi kapatmakla tehdit etti.

ABD Kongresi’ne geçen yıl, Rusya’ya karşı yeni yaptırımlarla ilgili 10’dan fazla tasarı sunuldu. Aralarında, Rusya’nın SWIFT’e erişimini engellenmeyi önerenler de vardı. Rusya Merkez Bankası, bu tehditlere yanıt olarak Finansal Mesajlaşma Sistemi (SPFS) kurdu ve şimdi bu konuda Çin, Türkiye ve İranlı düzenleyicilerle görüşmeler yapıyor.

İlerleme ise sürüyor; 8 yabancı banka Rusya’nın SWIFT analoğuna katıldı, aralarından 3’ü tam kapasite çalışıyor, 5’i henüz sistemi test ediyor.

CNBC, konuya ilişkin "Rusya, uluslararası finansal kanallara erişimi kesen olası yaptırımların etkisini en aza indirmek için ‘Mir’ adlı iç ödeme sistemini geliştirdi, ayrıca döviz takası anlaşmalarını imzalama yönündeki çabaları hızlandırdı, bu da ticari partnerlerle doğrudan yerel paralarla ödeme yaparak doları devre dışı bırakma fırsatını veriyor" diye kaydetti.

Çin de Rusya’nın dolara bağımlılığını zayıflatmasına yardımcı oluyor. İki ülke arasında yerel paralarla yapılan ödemelerin payı yüzde 17’yi buldu ve bu pay, büyümeye devam ediyor. Moskova ve Pekin, önümüzdeki 5 yılda, ticareti iki katına çıkararak yılda 100 milyardan, 2024’te 200 milyar dolara çıkarmayı planlıyor. Rus petrol şirketi Gazpromneft, 2015’te Çin’e tüm petrol ihracatını yuan karşılığında yaptı. Diğer petrol şirketi Rosneft de geçen ağustos ayında, ihracata yönelik sözleşmelerde dolardan vazgeçeceğini duyurdu.

Çin de kendi finansal sistemini geliştiriyor. Rusya’nın birkaç bankası artık CIPS ile çalışıyor. Haziran başlarında Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov ve Çin Halk Bankası Başkanı Yi Gang, “SWIFT’in Rusya ve Çin analogları arasında kanal” haline gelecek yeni ödeme sistemiyle ilgili anlaşma imzaladı.

Geçen eylül ayında, İran’la da yerel parayla yapılan ödemeleri aktifleştirme konusunda anlaşma sağlandı. Daha önce Rusya ve Hindistan arasında da silah alışverişinin yerel paralarla yapılması yönünde bir anlaşma imzalanmıştı.