‘Ukrayna’nın tutumu Türkiye ve Rusya'yı yakınlaştırırken Ukrayna ile mesafeyi açtırıyor’

Türkiye ve Rusya’nın Karadeniz’deki mayınların temizlenmesi ve ticaret yollarının açılması tutumuna Ukrayna’nın itirazlarını değerlendiren Moskova Devlet Dil Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre, Ukrayna'nın bu tutumunun denge siyaseti izleyen Türkiye'de ibrenin Rusya tarafına doğru ağır basmasına neden olduğunu ifade etti.

Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB), 19 Mart’ta yaptığı açıklamada, Ukrayna Deniz Kuvvetleri Odessa, Oçakov, Çernomorsk ve Yujnıy limanlarının yakınlarına yaklaşık 420 adet YAM ve YARM tipinde eski mayın döşediğini açıklamıştı. Bu mayınların sivil gemi ticaretini engellemesi ise dünya genelinde oluşan ‘tahıl krizinin’ sebeplerinden biri oldu.

Bu kapsamda Türkiye ve Rusya’nın işbirliğinde Ukrayna’nın döşendiği mayınların temizlenmesi ve İstanbul Boğazı’na kadar bir ‘güvenli koridor’ açılması planlanıyor.

Ukrayna tarafı ise buradaki mayınların tamamının temizlenmesine itiraz ediyor. Türk diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre Türkiye mayınların belirli alanlardan temizlenmesi ve İstanbul Boğazı’na kadar bir güvenli hat oluşturulmasını öneriyor. Bu hatların güvenlik tedbirleri açısından da sınıflandırılması ve gemilerin güvenliğinin garanti edilmesi görüşülüyor.

Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Ankara’daki görüşmesinde en önemli gündem maddelerinden biri Ukrayna’nın Odessa açıklarına döşediği mayınların temizlenmesi ve burada bekletilen buğday gibi tahılların deniz yoluyla kullanıma sunulmasının sağlanması oldu.

Lavrov: Ukrayna tarafı hazırsa biz de buna hazırız

Çavuşoğlu ile gerçekleştirdiği basın toplantısında konuşan Lavrov, Rusya deniz kuvvetlerinin ve Karadeniz filolarının Ukrayna sularından boğazlara kadar insani koridorlar açtığını belirterek “Ukrayna tarafı mayınsızlaştırma faaliyetlerine hazırsa biz de buna hazırız. Türk askeri makamlarıyla da bu süreçlerin detaylarını görüşmekteyiz. Bizim tarafta herhangi bir engel yok, biz herhangi bir engel oluşturmuyoruz gemi probleminde, gemi çıkışlarında. Bir kez daha Türk mevkidaşlarımıza burada anlayışlarından dolayı teşekkür ediyoruz" ifadelerini kullandı. Lavrov, “Ukrayna limanlarından çıkan gemilerin güvenliğini her şekilde sağlamaya hazırız, bunu Türk mevkidaşlarımızla el ele yapmaya hazırız" ifadelerini kullandı.

Ukrayna’ya ağır silahlar taşınabilir endişesi

Ancak Rusya’nın bu konudaki bir endişesini ise Ukrayna’ya gidecek gemilerle ülkeye ağır silahlar taşınacağı yönünde. Çavuşoğlu, bu konuda yaptığı açıklamada, “Gemilerin denetlenmesi dahil Birleşmiş Milletler, Rusya, Ukrayna ve Türkiye arasında oluşturulabilecek bir mekanizma ve işbirliğini içeren bir plandan bahsediyoruz. Biz Türkiye olarak bu planı makul buluyoruz ve uygulanabilir bir plan olarak görüyoruz. Bunun detaylarını görüşmek üzere İstanbul'da bir toplantıya ev sahipliği yapabileceğimizi BM’nin teklifi üzerine söyledik” dedi.

Tahıl koridorunun oluşturulması sürecinde gelinen aşamaları değerlendiren Çavuşoğlu, dünyada gıda krizinin gerçek bir kriz olduğunu ve bu konuya da sadece Ukrayna'dan değil Ukrayna ve Rusya'dan ihraç edilecek tahıl ürünü ve gübre açısından bakılması gerektiğini vurguladı.

Türkiye, Rusya’ya yaptırımların kaldırılmasını destekliyor

Ukrayna tahıl ürünlerinin, ayçiçek ve ayçiçek yağının uluslararası piyasalara ulaştırılması karşılığında Rusya'nın, ihracatının önündeki engellerin kaldırılması talebini de Türkiye'nin son derece meşru ve haklı bir talep olarak gördüğünü söyleyen Çavuşoğlu, şöyle devam etti:

"Bu konuyu sadece Rusya Federasyonunun ihraç ettiği tahılların ve gübrenin yaptırımlara dahil edilmediğini söyleyerek geçiştirmek de doğru değil. Son zamanlardaki açıklamalarda bunu görüyoruz. Oysa bu ürünleri taşıyacak gemilerin sigorta edilmesi, lojistik konular, limanlara ulaşabilmesi, yanaşabilmesi, verilecek servisler ve ödemelerle ilgili yani bankacılıkla ilgili işlemler konusunda da gerekli adımların atılması gerektiğini düşünüyoruz. Yani dünyanın, hem Ukrayna hem de Rusya Federasyonu'nun ihraç edeceği ürünlere ihtiyacı varsa bunun önünü hep birlikte açmamızda fayda var diye düşünüyoruz. Burada önemli olan ortak anlayışa dayanan bir mekanizmanın tesis edilmesidir."

Dünyanın en büyük buğday ihracatçıları listesinde Rusya, yüzde 19.5’lik payla birinci sırada bulunuyor. Rusya’nın en büyük müşterisi yüzde 32.1’lik oranla Mısır olurken ikinci sırada ise yüzde 16.5’le Türkiye yer alıyor.

‘Bu durum hem ABD'yi hem de Ukrayna'yı rahatsız ediyor’

Moskova Devlet Dil Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Sosyopolitik Bilimler Enstitüsü’nden Doç. Dr. İkbal Dürre, bu konuda Sputnik’e yaptığı değerlendirmede, Ukrayna’nın mayınların temizlenmesine karşı çıkmasının nedenlerinden birinin ABD’nin bu olaya temkinli yaklaşmasının olduğunu vurgulayarak şunları kaydetti:

“Özel operasyon başlangıcından bu yana ilk defa BM ve Rusya Türkiye sayesinde hemen hemen aynı noktada buluşuyor. Bu önemli bir olay. Tabii bu durum hem ABD'yi hem de Ukrayna'yı rahatsız ediyor. Çünkü tüm bu gelişmeler dikkat ederseniz sahada da rüzgarın Rusya'nın lehine döndüğü bir sürece denk geldi. Eğer bunun üzerine bu koridorun açılması konusunda da Rusya olumlu bir rol oynarsa bu sahada Rusya lehine dönen rüzgarın diplomatik alanda da Rusya lehine dönmesine neden olacak. Bu yüzden hem ABD'nin hem Ukrayna'nın bu konuda sakıncaları var. Tabii bunu Türkiye'nin yardımı ile yapmış olması da işin başka bir boyutu. Ukrayna’daki buğday dünya rezervlerindeki payının yüzde 1 olduğunu zaten Lavrov da söyledi. Yani dünya gıda açlık sorununda bunun payı öyle abartıldığı kadar olmadığını Rus tarafı dile getirdi. Batı'nın derdi gıda sorunu olsaydı dünyanın en büyük gübre ihracatçısı Rusya’nın önündeki sorunları kaldırırlardı. Gerçek şu ki Batı bu olayı uluslararası arenada diplomatik olarak Rusya'yı kötü göstermek için kullanıyor.”

‘Türkiye'nin ve BM’nin verdiği güvencelere Rusya olumlu bakıyor ve güveniyor’

“Eğer buradaki buğdayın kısa zamanda dünya piyasalarına sürülmesi gerçekten isteniyorsa Karadeniz'den koridorun açılmasından başka bir yol yok” diye devam eden Doç Dr. Dürre, şöyle devam etti:

“Türkiye'nin ve BM’nin verdiği güvencelere Rusya olumlu bakıyor ve güveniyor. Ama Ukrayna bu konuda Türkiye'ye ve Türkiye'nin merkezinde olduğu o üçlü komisyona güvenmiyor. Bu diplomatik anlamda Rusya'yı biraz daha ön plana çıkaran bir durum. Yani Ukrayna’nın bu yaklaşımı Türkiye ile Rusya'yı yakınlaştırırken Türkiye ile Ukrayna'nın arasına mesafe koyuyor. Ukrayna'nın bu konudaki tutumu aslında bu zaman kadar denge siyaseti götüren Türkiye'de de ibrenin biraz Rusya tarafına doğru ağır basmasına neden oluyor. Rusya Türkiye'ye daha fazla güvenen, Türkiye'ye daha fazla inisiyatif vermek isteyen bir durumdayken Ukrayna ise Türkiye'ye karşı çekinceleri daha da artan bir ülke konumunda.”

‘Ukrayna’nın endişesi çok gerçekçi değil’

“Rusya bu gemilerin Ukrayna'ya özellikle yeni tip silahların gönderilmesi amacıyla kullanılması endişesinde haklı çünkü yani bu yeni tip gönderilecek silahlar hem hacim olarak hem karadan ve demir yoluyla gönderilmesi zor silahlar. Bunun için Rusya da bu kontrol mekanizmasının içinde olmak istiyor. Bence bunlar Rusya açısından haklı gerekçeler” ifadelerini kullanan Dürre, şunları da ekledi:

“Ukrayna'nın ise Rusya'nın bu alanı eğer mayınlardan temizlenirse askeri amaçlarla kullanacağı konusu bence şu anda çok gerçekçi değil. Birincisi işin içinde Türkiye garantör oluyor, onun dışında bu mayınlar toplanması ve tekrar döşenmesi çok zor şeyler olmasa gerek. Yani Ukrayna burada işi yokuşa sürmek ve Rusya'nın sorunu çözücü yaklaşımına engel olmak için birtakım suni sorunlar yaratıyor. Bir başka konu da eğer tahıllar bu hattan giderse gelecek gelirlerin Ukrayna'nın ve Ukrayna'nın ortakları ABD'nin isteyeceği şekilde kullanamayacak olması karşı çıkmalarının bir nedeni olabilir. Çünkü Ukrayna'ya sürekli yardımlar yapılıyor, bu yardımların bedava yapılmıyor. Bunların hepsi kredi ve borç şeklinde, Ukrayna'daki tahılın da bunların ödenmesinde bir yöntem olarak kullanılması gündeme geliyor. Bu koridordan ticaretin uluslararası bir heyetin kontrolünde olduğu zaman bu olay ABD'nin çıkarları doğrultusunda gelişmeyeceği için zorluk çıkartıyor olabilirler.”