ABD ‘yasa tasarısında’ kısıtlamaları kaldırdı: F-16’lar Türkiye’ye gelecek mi?

ABD Temsilciler Meclisi, Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa (NDAA) tasarısının son halinden, Türkiye’nin F-16 alımını engellemek üzere konulan maddeleri çıkardı. Konuyu Sputnik’e değerlendiren askeri uzmanlar; Washington’ın yeni şartlar ve engeller koyup koymayacağının belli olmadığını, olası F-16 teslimatlarının da 3 ila 5 yıl süreceğini vurguladı.

ABD Temsilciler Meclisi’nde Türkiye’nin F-16 alımını sınırlandırmak için konulan maddelerin, ABD’nin Silah İhracatı Kontrol Yasası’ndan çıkarılması üzerine Washington ve Ankara arasındaki F-16 krizi tekrar gündeme geldi. Buna göre 6 Aralık’ta son hali verilen Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası (NDAA) tasarısında, ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışı için şart koştuğu ‘Türkiye tarafından Yunanistan sahasına yönelik tekrarlayan ihlallerde kullanılmayacağına dair güvence’ ile ‘satışın ABD çıkarına olması yönündeki’ uyarılar çıkarıldı. Öte yandan her ne kadar bu maddeler çıkarılsa da Türkiye’ye F-16 satışını veto edeceğini söyleyen ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı senatör Robert Menendez, son açıklamasında “Mevcut ortamda, Türkiye’ye F-16 satışına razı olmaya hiç niyetim yok” ifadelerini kullanmıştı. ABD'li Senatör Chris van Hollen da, Türkiye’ye satılacak olan F-16’larla ilgili Ankara’ya bazı şartlar sunulması gerektiğini belirterek, “IŞİD'e karşı mücadelede önemli olan Suriye-Kürt müttefiklerimize saldırmak için kullanmasının yasaklanması gerektiğine inanıyorum” dedi. Fakat Senatör Hollen’in F-16 satışı için Türkiye’yi ‘sadakatsiz bir NATO müttefiki’ olarak nitelendirmesinin ardından bir de Türkiye tarafından PKK’nın Suriye kolu olduğuna işaret edilerek ‘terör örgütü’ olarak tanımlanan PYD/YPG’ye ‘ABD’nin müttefiki’ demesi, iki ülke arasında gerilime neden olmuştu.

ABD ile Türkiye arasında F-16 krizi nasıl başladı ve devam etti?

ABD daha önce Türkiye'ye, Ankara'nın Rus S-400 uçaksavar hava savunma sistemlerini satın alması nedeniyle F-35 savaş uçaklarının tedarik programından çıkarıldığına dair resmi bir bildirim göndermiş, bunun karşılığında da Ankara, 40 yeni F-16 Blok 70 savaş uçağı ve envanterindeki 80 uçak için modernizasyon kiti talep etmişti. Washington, Türkiye ile ortak F-35 muhtırasını iptal etmesinin ardından projede kalan İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Danimarka, Kanada ve Norveç’in aralarında bulunduğu yedi ortakla işbirliğine devam etti. İlerleyen zamanda ABD’nin Türkiye ile işbirliği yapmak yerine kendi çıkarlarına yönelik şartlar talep etmesi nedeniyle Ankara, F-16 savaş uçaklarına ‘alternatifler’ aramaya başlayacağını duyursa da henüz bu konuda bir ilerleme kaydedilmedi.

Ayrıca son olarak Temsilciler Meclisi’nden geçen tasarıdan Türkiye’yi ilgilendiren maddeler kaldırılsa da, Senato’ya gönderilen ilgili metinde “Biz NATO müttefiklerinin bir başka NATO müttefikinin hava sahası üzerinde izinsiz uçuş yapmaması gerektiğine inanıyoruz” ifadeleri yer almaya devam etti. Yunan basını ise bunun ABD’den Türkiye’ye ‘yeni bir gözdağı’ olduğu iddiasında. Atina da 2017 yılı içerisinde ABD ile yaptığı anlaşma kapsamında Yunan Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan 84 adet F-16 Blok 52+ Fighting Falcon savaş uçağının, Lockheed Martin tarafından F-16 Blok 72 konfigürasyonuna yükseltilmesine karar veren ülkeler arasında geliyor.

Konu ile ilgili Sputnik’e değerlendirme yapan ve F-16 meselesinde şimdiye kadar yaşananları özetleyen Emekli Hava Pilot Tümgeneral Beyazıt Karataş, Kongre kanadında özellikle Türkiye için konulan 2 tane kısıtlama olduğunu anımsatarak, “Birincisi, Yunan hava sahasında uçmayacak. Biz zaten Yunan hava sahasının içerisinde uçmuyoruz. İkincisi de ABD’nin menfaatlerine aykırı olmayacak. Bu da bölgedeki güç dengeleri ile ilgili. Dolayısıyla mesnetsiz olarak değerlendirdiğim bu iki maddenin Senato taslağından çıkartılması aslında mantıklı. Çünkü oturduğu herhangi bir yer yok. Bunlar, 8 Kasım'daki Temsilciler Meclisi'nin tamamıyla Kongre’nin üçte birinin değiştiği seçimlere yönelik söylemlerdi. Son zamanda özellikle Miçotakis’in ABD ziyaretinden sonra yaratılan Yunan lobisi olsun, Ermeni lobisi olsun, diğer lobilerinin destekleriyle beraber o havanın devamıydı” dedi ve ekledi:

“Normal şartlarda, Türk Hava Kuvvetleri’nin mevcut durumu ilave uçak almasını gerektirmiyor. F-16 envanterinde olan bir ülke olarak ve F-16’nın dünyadaki en fazla kullanıcıları arasında bulunan ülke olarak, daha önce yapıldığı gibi modernizasyonunun yapılmasında herhangi bir sakınca yok, faydası var. Dolayısıyla modernizasyon kitlerinin verilmesi Türkiye'nin önümüzdeki dönem içerisindeki F-16’ların kabiliyetleri açısından önemli bir gelişme olur. Ama Türkiye F-35 programından çıkarıldıktan sonra -ki resmi çıkartılma tarihi olarak da Pentagon sözcüsü bunu 23 Eylül 2021 olarak açıkladı- Türkiye hemen 40 yeni F-16 block 70 tipi dediğimiz uçak ile 79 uçağın modernizasyon kitinin yapılması zikredilmişti. Eğer ABD ile müttefik veya NATO üyesiysek, Ukrayna savaşı varsa, tahıl koridorundan tutun Montrö uygulanmasına kadar bütün dengeler içerisinde böyle bir pozisyonu varsa, Türkiye'ye modernizasyon kitlerinin verilmesiyle ilgili herhangi bir tehdit olacağını düşünmüyorum.”

‘ABD’nin yeni sınırlama koyup koymayacağı belli olmaz, en az 4-5 senelik zaman var’

Sputnik’in sorusu üzerine şu anda Türkiye’ye F-16 satışı için bir sınırlama olmadığını belirten Genelkurmay Eski İstihbarat Başkanı İsmail Hakkı Pekin ise, “Ama hiç belli olmaz. Çünkü bu kararlar Temsilciler Meclisi’nin ardından ABD Senato’dan geçecek, ardından da Başkan’a yetki verilecek. 2023’ün Ocak ayında ABD’nin elindeki evrakların bitirileceğini düşünüyorum. Daha sonra ‘Ne zaman verillebilir, kaç tane verilebilir’ diye tekrar bir teknik toplantı yapılacak. Bu da en azından bir 4-5 senelik iş. F-16’ların gelmesi ve teslim edilmesi de dahil anca 4-5 sene içinde hallolabilir. Ama bu satışın önünde başka engeller de olabilir. Çünkü ABD Türkiye’yi de kırmadan geciktirmek suretiyle zamana oynuyor olabilir. Fakat ABD Türkiye’nin isteklerini de tamamen görmezden gelemez. Şu an F-16 siparişi veren 5-6 ülke varken, Türkiye gibi 40 adet F-16 ve 80'e yakın F-16 modernizasyon kiti almak da ABD için iyi bir para demek” dedi.

‘Senato ayak diretebilir, satışı zorlayıcı kararlar alınabilir’

F-16’ların satışı konusunda ABD’nin tavır değişikliğine gitmesini de değerlendiren Pekin, şunları söyledi:

“NATO’nun İsveç ve Finlandiya’yı dahil ederek genişlemek için Türkiye’ye ihtiyacı var. NATO’nun genişlemesi konusundan dolayı ABD buna hayır demez gibi. Öteki taraftan İsrail ve Yahudi lobisinin bu karara etkisi de çok önemli. Türkiye’nin durumuna bakarsanız Türkiye ile İsrail ilişkileri gelişmeye başladı ve yeni baştan kuruluyor. Bunlara ek olarak Türkiye’nin Ukrayna ve Rusya arasında da oynadığı bir rolü var. Fakat her şeye rağmen Senato bu konuda ayak diretebilir, satışı zorlayıcı bir takım kararlar alınabilir. Tabii Yunanistan da bu satışı engellemeye çalışır. Fakat şartlar biraz Türkiye’nin lehine gibi gözüküyor. Atina, Türkiye’yi strese sokacak şeyler yapabilir. Mesela adalar ile ilgili yeni bir adım atılabilir, bu konuda Türkiye’yi bir NATO ülkesine taciz ediyor gibi gösterebilirler. Türkiye’nin adalara yönelik bir harekatı gibi durumlar da F-16’ların alınmasını etkileyebilir.”

‘F-16’ların envantere girmesi en az 3, en fazla 5 yıllık bir süreyi kapsayacak’

Hiçbir engel ile karşılaşılmaması takdirinde F-16’ların Türkiye’ye teslimatını değerlendiren Karataş, “Yeni uçaklarla ilgili olarak da, 2023 yılı içerisinde Kongre’den her şey bittikten sonra geçse bile tedarikte ve üretimde bir süre var. Dolayısıyla F-16’ların envantere girmesinin en az 3, en fazla 5 yıllık bir süreyi kapsayacağını değerlendiriyorum. Bu geçmişte de böyle oldu. Gelecekte de böyle olacaktır. Yani konuştuğumuz yıl olarak düşündüğümüzde 2023’te çıktığında her şey düzgün giderse 2026, 2027, hatta 2028 yıllarında ilk yeni F-16’ları alabiliriz. Milli Muharip uçağın da bu arada üretileceğini dikkate alarak, söylediğim tarihlere de baktığımız zaman; F-16’ların gelme tarihi hemen hemen Milli Muharip Uçağı’nın da ilk üretim bandından çıkmasıyla aynı tarihlere geliyor. Yeni F-16 Block 70 Viper uçaklarının üretimi Güney Karolayna’daki Greenville’deki Lockheed Martin tesislerinde üretiliyor. Güney Karolayna’nın Cumhuriyetçi Senatörü Lindsey Graham’ın New York’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmesinin ardından yaptığı açıklama da bu yüzden önemliydi. Bu tür görüşmeler ve kulis faaliyetleri Türkiye’nin zaten mevcut olan pozisyonu da dikkate alındığında önemli bir ticari satış olduğunu, ciddi bir siyasi gelişim olduğunu, ABD’liler için de önemli bir ekonomik beklenti olduğunu söylemeliyim. Türkiye’nin F-16 siparişi önemli bir miktar ve henüz buna yaklaşan bir ülke yok” şeklinde konuştu.