AB'den İran'a 'uluslararası yükümlülüklere uyma' çağrısı

Avrupa Birliği (AB), İran'ı Mahsa Emini'nin ölümünün ardından ülke çapına yayılan protestolara yapılan müdahale, infaz edilen idam cezaları, 'cinsiyete dayalı şiddet', yabancı vatandaşlara 'keyfi gözaltı', 'Rusya'yı destekleme' ve 'Ortadoğu'yu istikrarsızlaştırmak' gibi birçok konuda kınadı ve uluslararası yükümlülüklerine uyma çağrısı yaptı.

İran'a yönelik yeni yaptırımların kabul edilmesinin beklendiği AB Dışişleri Bakanları Toplantısı sürerken, AB Konseyinden birçok konuya değinilen uzun bir yazılı açıklama yapıldı.

Açıklamada, "İran makamlarının, aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu barışçıl protestoculara karşı uluslararası hukukta yer alan temel ilkeleri açıkça ihlal ederek yüzlerce kişinin ölümüne yol açan yaygın, vahşi ve orantısız güç kullanmasını şiddetle kınıyor" ifadesine yer verildi.

AB'nin internetin kapatılması da dahil olmak üzere iletişim üzerindeki kısıtlamaları kınadığının belirtildiği açıklamada, "AB, İran makamlarını, eleştirel sesleri susturmak için yaygın olarak uygulanan keyfi gözaltılara son vermeye ve yakın zamanda tutuklanan protestocular, çocuklar, gazeteciler ve insan hakları savunucuları da dahil olmak üzere barışçıl toplanma ve ifade özgürlüğü haklarını kullanmayla ilgili olarak haksız yere gözaltına alınan herkesi serbest bırakmaya çağırıyor" ifadeleri kullanıldı.

Açıklamada, AB'nin İran cezaevlerinde tutuklulara yönelik yaygın 'işkence, zalimane, insanlık dışı ve aşağılayıcı muameleyi' kesin bir dille kınadığı, Tahran yönetimine İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi'ni onaylaması çağrısı yapıldı.

Açıklamada ayrıca, İran'a kamu ve özel yaşamda kadınlara ve kız çocuklarına yönelik her türlü sistemik ayrımcılığı yasada ve uygulamada ortadan kaldırma ve onların cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin her türlüsüne karşı korunmasını sağlamak için önlem alma çağrısı yapıldı.

İran'dan ölüm cezası verme ve infaz etme uygulamasına derhal son vermesi ve devam eden protestolar bağlamında halihazırda verilmiş olan son ölüm cezası, cezalarını gecikmeksizin iptal etmesi istenen açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

"İlk adım olarak, İran'ı ilgili BM İnsan Hakları özel prosedürleri yetki sahiplerinin ülkeye ücretsiz, tam ve engelsiz girişine izin vermeye ve İnsan Hakları Konseyince 24 Kasım'da kurulan bağımsız uluslararası Gerçek Tespit Misyonu ile tam işbirliği yapmaya çağırıyoruz. AB, İran makamlarından hesap sormak için mevcut tüm yolları kullanmaya devam edecektir."

Yabancı vatandaşlara gözaltı

AB'nin İran'ın çifte uyruklular da dahil olmak üzere yabancı vatandaşları 'keyfi olarak gözaltına alma uygulamasını' şiddetle reddettiğinin belirtildiği açıklamada, "AB, İran'ı siyasi kazanç elde etmek amacıyla masum yabancı sivilleri gözaltına alma şeklindeki üzücü uygulamasına son vermeye çağırıyor" denildi.

'Rusya'ya silah yardımı' iddiası

Açıklamada, "AB, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü ve uluslararası hukuku ve ilkeleri büyük ölçüde ihlal eden yasa dışı, sebepsiz ve haksız saldırı savaşına insansız hava araçlarının (İHA) teslimatı dahil olmak üzere İran'ın her türlü askeri desteğini şiddetle kınıyor ve kabul edilemez buluyor" değerlendirmesi yapıldı.

Açıklamada ayrıca, "AB, İHA'lar da dahil olmak üzere İran silahlarının Avrupa dahil olmak üzere uluslararası menşeli bileşenlerle üretildiğine dair raporları büyük bir endişeyle not ediyor ve alınması gereken uygun önlemleri değerlendiriyor. AB, İran'ı Rusya'ya herhangi bir yeni silah sevkiyatına, özellikle de Rusya'ya kısa menzilli balistik füzelerin, sahada ciddi bir tırmanışa neden olacak olası transferine yönelik herhangi bir adıma karşı güçlü bir şekilde uyarıyor" ifadeleri kullanıldı.

Nükleer müzakereler

Açıklamada, İran'ın nükleer zenginleştirme kapasitesini genişletmesinin endişe verici bir şekilde hızlandığının belgelendiği aktarılarak, İran'ı "nükleer yörüngesini tersine çevirmeye" davet etti.

İran'ın gerekli kararları almamış ve adımları atmamış olmasından üzüntü duyulduğunun bildirildiği açıklamada, anlaşmaya varılmasını giderek zorlaştırdığı kaydedildi.

Açıklamada, İran'ın Ortadoğu'daki güvenliğin merkezinde yer aldığı ifade edilerek, "AB, İran'ın Ortadoğu'da ve çevresinde devam eden istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerini kınıyor. Bunlar, İran'ın balistik ve seyir füzeleri, İHA'lar ile faaliyetleri ve bu tür gelişmiş silahların devlet ve devlet dışı aktörlere transferini içeriyor. AB, İran'ı Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan gibi ülkelerde devlet dışı aktörler de dahil olmak üzere siyasi, askeri veya mali destek biçimindeki bu istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerine son vermeye çağırıyor" değerlendirilmesi yapıldı.

Körfez'deki seyrüsefer özgürlüğü

AB'nin İran'ı, Körfez bölgesindeki deniz yolları ile çevresinde güvenlik ve seyrüsefer özgürlüğünü bozan veya tehdit eden tüm eylem veya girişimleri durdurmaya ve BM Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS) dahil olmak üzere geçerli uluslararası hukuka saygı göstermeye çağırdığının bildirildiği açıklamada, şunlar kaydedildi:

"AB, İran'ı uluslararası yükümlülüklerine uymaya davet ediyor. İran'ın yukarıda ifade edildiği gibi çok çeşitli konulardaki ciddi eylemlerine karşı, AB elindeki tüm seçenekleri değerlendiren kapsamlı bir politika yaklaşımı taahhüdünü yeniden teyit ediyoruz."

Açıklamada ayrıca, çıkarların uyumlu olduğu durumlarda karşılıklı saygı temelinde ilişki kurmaya hazır olunduğu vurgulandı.

AB, Mahsa Emini'nin ölümünün ardından ülke çapına yayılan protestolara yapılan müdahaleyle ilgili 17 Ekim'de İranlı 11 kişi ve 4 kuruluşa ve 14 Kasım'da 29 kişi ve 3 kuruluşa yaptırım uygulama kararı almıştı.