Dünyanın 2022’deki seçim serüveni: 5 kıtada 14 ülkenin iktidarı değişti

2022’deki seçimlerde Afrika’dan Okyanusya’ya 14 ülkede iktidar değiştirdi. Yıl boyunca toplamda 27 seçim gerçekleşti. Fransa seçimlerinde kaybeden Le Pen’in ‘başarısı’, Macron'un da ‘başarısızlığı’ konuşuldu. Kolombiya’da sürgün edilen ‘gerilla’ cumhurbaşkanı oldu. Sıradışı detaylarıyla dünyanın 2022’deki seçim serüveni, Sputnik’in derlemesinde.

2022 dünya genelinde seçimlerin ön planda olduğu bir yıl oldu. Dünya genelinde kimilerinin ertelendiği, kimilerinin tekrarlanacağı toplam 27 seçim gerçekleşti. Bu seçimlerin 12’si Avrupa’da yapılırken ABD’de Kongre ve Temsilciler Meclisi heyetleri belirlendi. Güney Kore, Brezilya ve Pakistan dahil 14 ülkede hükümet değişikliğine; 5 ülkede ise erken seçime gidildi.

2022 yılı, 2.5 yılda bir yapılan ve bu yıl 18 Ocak’ta gerçekleşen Avrupa Parlamentosu seçimleri ile başladı. Uzaktan yapılan oylamalar, parlamentonun eski başkan yardımcısı ve Malta vatandaşı olan Roberta Metsola'nın ilk turda salt çoğunluğun sahibi olması ile sonuçlandı.

Temsilciler Meclisi’nde Cumhuriyetçiler kontrolü ele geçirdi

ABD’de ise 8 Kasım’da ara seçimler düzenlenerek, Kongre’nin iki kanadı olan Temsilciler Meclisi ve Senato’da çoğunluk belirlendi. Uzun bir süre tüm anketlerde önde olan Donald Trump liderliğindeki Cumhuriyetçiler, Başkan Joe Biden’ın Demokratlarına karşı Senato’da çoğunluğu elde edemedi. Bu durum Trump adına ‘büyük bir yenilgi’ olarak medyaya yansırken, Temsilciler Meclisi’nde ise Cumhuriyetçiler kontrolü ele geçirdi. 35 yıldır yer aldığı Temsilciler Meclisi’nde 19 yıldır Demokratların lideri olarak görev alan Nancy Pelosi de, Cumhuriyetçilerin çoğunluğu sağlamasının ardından tekrar aday olmayacağını açıkladı.

Donald Trump

© AFP 2023 / JOE RAEDLE

Fransa’da ‘küreselciye karşı ulusalcı’ yarışında Le Pen başarısı

Fransa da, 2022 yılının en çekişmeli seçimlerinden birine sahne oldu. 1986 yılının ardından hükümetin mecliste salt çoğunluğu sağlayamadığı tek parlamento seçimleri olarak tarihe geçen bu yıl, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ittifakla seçime girmesine rağmen Ulusal Meclis’te yaşadığı ‘başarısızlık’ ile gündeme geldi. Nisan ayında düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise Macron, Ulusal Cephe partisinin lideri Marine Le Pen’e karşı kazansa da Le Pen, her seçimde oyunu artırarak güçlenmeye devam etmesi ile ilgi odağı oldu. Son seçimlerde vaad olarak anti NATO’cu bir anlayışla hareket eden Le Pen, son turda oyların yüzde 41’ini alarak partisinin en büyük zaferini elde etmeyi başardı.

İtalya’da tarihi erken seçim: İlk kadın başbakan, en düşük katılım oranı

İtalya’da 25 Eylül’de yapılan ve yüzde 63.9 ile ülke tarihinin en düşük katılım oranının gerçekleştiği genel seçimlerde, 45 yaşındaki Giorgia Meloni, İtalya'da ilk kadın başbakan olarak bir diğer tarihi olay ile kayıtlara geçti. Ayrıca Meloni, ülkede 2008 yılındaki erken seçimleri kazanarak Başbakan olan Silvio Berlusconi'den bu yana erken seçim kazanarak başbakanlığa gelen ilk isim. Seçimlerden zaferle çıkan sağ ittifakın liderleri Giorgia Meloni ile Silvio Berlusconi'nin ise aralarındaki görüş ayrılıklarını sona erdirmesi ve hükümetin kurulması ise 21 Ekim’i buldu.

Suikast ve tarikatların gölgesinde geçen Japonya seçimleri

Japonya'da 2012-2020 dönemini kapsayan göreviyle ‘ülkenin en uzun süreli başbakanı’ unvanına sahip Şinzo Abe’nin, 8 Temmuz’da suikaste uğraması ile gündemden uzun süre düşmeyen Japonya seçimleri 11 Temmuz’da sonuçlandı. Suikastın gölgesinde gerçekleşen seçimlerde Başbakan Kişida Fumio liderliğindeki Liberal Demokrat Parti (LDP) ile ortağı Komeito, 125 sandalyenin 70'inden fazlasını kazandı. Fakat seçimlerden sonra da Abe’nin katilinin, eski başbakanı Birleşme Kilisesi (Moon Tarikatı) ile bağlantılı olduğu gerekçesiyle hedef aldığının ortaya çıkması, ülkede tarikatlar meselesini gündeme taşıdı. Bunun üzerine kazandığı seçimlere rağmen Kişida, tarikatlar ile bağlantısı olduğu ortaya çıkan bakanlar nedeniyle kabine değişikliğine gitmek zorunda kaldı. Kişida'nın talimatı uyarınca tarikatla bağlarını kabul ederek görevden alınan 7 bakan arasında Abe'nin kardeşi de yerini aldı.

Japonya'nın eski başbakanı Shinzo Abe, silahlı saldırıya uğradı

© REUTERS

Sırbistan ve Macaristan’da ‘Batı’ya karşı kazanılan’ zaferler

Sırbistan ve Macaristan’daki parlamento ile cumhurbaşkanlığı seçimleri ise 3 Nisan’da aynı gün yapıldı. Bu seçimler, iki komşu ülke liderlerinin, Ukrayna krizindeki ‘Batı karşıtı’ tavrı nedeniyle yılın en çok takip edilen siyasi yarışları arasında yerini aldı. Rusya’ya yönelik yaptırımları desteklemeyen Sırbistan'da seçimden zaferle çıkan, halihazırda cumhurbaşkanlığı görevinde bulunan Aleksandr Vucic oldu. Bu seçimler, Vucic’in ikinci, liderliğini yaptığı Sırp İlerleme Partisi’nin ise üçüncü seçim zaferi oldu. Ülkesinin Doğu ile Batı arasında bir köprü olduğunu defalarca vurgulayan Vucic’in ana rakibi ise Batı ile yakınlaşmanın destekçisi olduğunu açıkça ifade eden ‘NATO Genarali’ lakaplı Zdravko Ponos’tu.

Avrupa Birliği’ne üye olan Macaristan’daki genel seçimleri ise ülkenin Başbakanı Viktor Orban’ın liderliğindeki Macar Yurttaş Birliği (Fidesz) ile Hristiyan Demokratik Halk Partisi (KDNP) koalisyonu kazandı. Batılı ülkelerin desteklediği altılı muhalefete karşı seçimden ‘Ay'dan bile görülebilecek bir zaferle’ ayrıldığını ilan eden Orban, oy sayımının ardından AB'ye ve ABD’li iş adamı George Soros’a seslenerek, "Macar soluna harcadığınız tüm paralar boşa gitti. Macar solu, Soros’un gelmiş geçmiş en kötü yatırımı oldu" dedi.

2022 yılı boyunca dünya genelinde yapılan seçimlerin yarısı ülkelerdeki iktidarı değiştirdi

2022 seçimler bir yana; aynı zamanda Afrika kıtasından Okyanusya’ya kadar birçok ülkede iktidar değişikliklerine sahne oldu. 2012'den 2017'ye kadar Somali'yi yöneten Hasan Şeyh Mahmud, 16 Mayıs’ta tekrar ülkenin yeni cumhurbaşkanı olarak ülke tarihinde iki kez bu göreve seçilen ilk siyasetçi oldu. Bu oylamanın hemen arkasından ise ABD Başkanı Joe Biden’ın, Pentagon'un yüzlerce askerini Somali'ye geri göndermesine izin veren yürütme emrini imzalaması ‘seçimlere müdahale’ tartışması yarattı.

Somali’nin komşusu Kenya’da da iktidar değişikliğine gidilerek eski başkan yardımcısı William Ruto ülkenin 5. devlet başkanı seçildi. Daha önce Ruto, 2017 yılında evine düzenlenen silahlı saldırı ile dünya gündeminde konuşulmuştu. 2022 yılının hükümet değişiklikleri zincirine bir halka da Avustralya’dan geldi, İşçi Partisi’nin lideri Anthony Albanese sandıktan zaferle çıktı. Pakistan’da da eski Başbakan İmran Han’ın liderliğini yaptığı Pakistan Adalet Hareketi (PTI) partisi, ülkede düzenlenen ara seçimleri önde tamamladı. Fakat parlamentoda 10 Nisan'da yapılan güven oylamasında düşen Han hükümeti, seçimlerden sonra da Han’ın siyasetten men edilmesi ve sonrasında yaşananlarla gündeme geldi.

İsrail’de yeniden Netanyahu dönemi başladı

Son 3.5 yıldır 5 kere sandık başına gidilen İsrail’de ise seçimler, muhalefetteki Likud Partisi lideri olan ve aynı zamanda 2009 ila 2021 arasında başbakanlık yapan Benyamin Netanyahu’nun zaferiyle sonuçlandı. Diğer yandan Balkan ülkesi Slovenya, bu sene 2 kere sandık başına gitti. Nisan ayında Slovenya'da yapılan genel seçimlerde de Özgürlük Hareketi (PS) lideri Robert Golob, iktidardaki başbakan Janez Jansa'yı geride bıraktı. Ayrıca Kasım’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de koltuğun yeni lideri Natasa Pirc Musar oldu.

‘Kıl payı farkla’ Güney Kore’de yeni hükümet seçildi

9 Mart’ta sandık başına giden Güney Kore'de, oyların yüzde 48.59'unu alan Yoon Suk-yeol, rakibine yalnızca 0.8 puan fark atarak devlet başkanı seçildi. Ayrıca hükümet değişikliği yoluyla iktidara gelen dördüncü cumhurbaşkanı unvanını da alan Yoon, seçimden önce muhalefette bulunan Halkın Gücü Partisi'nin adayıydı.

Kolombiya’da 2 kez sürgüne gönderilen ‘gerilla’ cumhurbaşkanı oldu

Kolombiya’da daha önce iki kez yurtdışına sürgün edilen Gustavo Petro, 19 Haziran’da gerçekleştirilen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların yüzde 50.44'ünü alarak kazandı. Sosyalist Tarihsel Paktı koalisyonunun adayı Petro’nun zaferiyle, tarihte ilk kez Bogota'daki Narino Başkanlık Sarayı'ndaki liderlik, Güney Amerika ülkesinin uzun süredir devam eden gerilla hareketinin üyesi bir siyasi sol temsilciye geçmiş oldu.

Gustavo Petro

© AFP 2023 / JUAN BARRETO

Cinsel taciz iddiaları nedeniyle Dünya Bankası’ndaki görevine son verilen lider seçimi kazandı

3 Nisan’da Orta Amerika ülkesi Kosta Rika'da düzenlenen devlet başkanlığı seçiminde zafer kazanan, ülkenin eski Maliye Bakanı Rodrigo Chaves oldu. Chaves, Dünya Bankası'nda 10 yıldan fazladır sürdürdüğü görevini cinsel taciz iddiaları nedeniyle kaybetmişti.

İrlanda'ya bağlanmak isteyen Sinn Fein Partisi, mecliste kontrolü ele geçiren ilk ayrılma yanlısı parti oldu

Kuzey İrlanda'da düzenlenen bölge yasama meclisi seçimleri ise İngiltere'den ayrılıp İrlanda Cumhuriyeti ile birleşmeyi savunan Sinn Fein Partisi’nin sandıktaki galibiyeti ile sonuçlandı. Böylece Sinn Fein, 101 yıllık tarihinde Kuzey İrlanda Meclisi'nin kontrolünü ele geçiren ilk ayrılma yanlısı parti oldu. Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını savunmasından ötürü İngiltere’nin ‘terör örgütü’ ilan ettiği IRA'nın da siyasi kanadı olarak değerlendirilen parti, diğer partiler arasındaki anlaşmazlık nedeniyle hala ortak yönetim oluşturamıyor.

Seçimlerin ardından hükümet krizi yaşanan İsveç’te neo-Naziler iktidarda

11 Eylül’de İsveç’te yapılan genel ve yerel seçimler de, ülkenin ilk kadın başbakanı olan Mangdalena Andersson liderliğindeki Sosyal Demokrat Parti birinci çıksa da, hükümetin çoğunluğu sağlayamaması nedeniyle sonuçlardan 4 gün sonra Andersson istifasını sundu. Öte yandan 17 Ekim’de merkez sağcı parti Ilımlılar'ın lideri Ulf Kristersson, parlamentodaki güven oylamasında neo-Nazi İsveç Demokratları'nın çok büyük bir desteği sayesinde başbakan olarak seçildi. Böylece ilk kez İsveç merkez sağı ile sağ yelpazenin en ucundaki neo-Nazi partisi arasında destek ittifakı kurulmuş oldu.

Filipinler’de ABD’ye girişi yasak olan aday devlet başkanı seçildi

Filipinler’de 9 Mayıs’ta yapılan devlet başkanlığı seçimini kazanan 64 yaşındaki Bongbong Ferdinand Marcos oldu. 1965'ten 1986'ya kadar Filipinler Devlet Başkanı olan babası ile aynı adı taşıyan Marcos’un, ülkenin yeni cumhurbaşkanı olması ile Marcos Ailesi tam 36 yıl sonra ülkede yeniden iktidar olmuş oldu. Marcos’un ayrıca, ABD tarafından babasına yöneltilen ‘diktatör’ suçlamaları nedeniyle 353 milyon dolar tazminatı ödemeyi reddetmesi sonrası, ABD topraklarında tutuklanma emri bulunuyor.

Bulgaristan’da Borisov tekrar lider olurken, Türkleri temsil eden HÖH de en büyük 3. parti oldu

18 ayda 4. kez genel seçimlerde oy vermek için 2 Ekim’de sandık başına gidilen Bulgaristan’da 1989'dan bu yana en düşük katılım oranı gerçekleşirken, 2021 yılına dek yaklaşık 12 yıl ülkeyi yöneten eski Başbakan Boyko Borisov’un partisi Gelişimi İçin Yurttaşlar (GERB) sandıktan zaferle ayrıldı. Üyelerinin çoğunluğunu Bulgaristan Türklerinin oluşturduğu Halk ve Özgürlükler Hareketi Partisi (HÖH) ise ülkenin en büyük 3. partisi konumuna yükseldi.

İşçi Partisi’nin kazandığı Brezilya’daki seçimler, Bolsonaro’nun ceza alması ile sonlandı

Brezilya'da devlet başkanlığı seçiminin ikinci turunu yüzde 50.83 oy alan solcu eski Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, eski devlet başkanı Jair Bolsonaro’ya karşı kazandı. Fakat Brezilya'nın Trump'ı lakaplı Bolsonaro’nun seçim sonuçlarını kabul etmemesi üzerine destekçileri, karayollarını keserek ve ordu kışlalarının önünde toplanıp Bolsonaro'nun iktidarda kalması için askeri müdahale çağrısında bulunarak uzun süreli karışıklığa neden oldu. Ayrıca Yüksek Seçim Mahkemesi tarafından, Bolsenaro’nun liderliğindeki Liberal Parti’ye 4.2 milyon dolar para cezası kesildi. Bu yönden Brezilya’daki seçimler sonrası yaşananlar da, Trump destekçilerinin 2021’de ABD Kongre Binası’nı basmasına benzetildi.

Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro

© REUTERS / ADRIANO MACHADO

5 ülkede erken seçime gidildi

2022 aynı zamanda erken seçimlerin de revaçta olduğu bir sene oldu. İtalya’nın da aralarında bulunduğu 5 ülke, planlanan seçim tarihlerinin çok öncesinde sandığa gitti. Yıla protestolar ile başlayan Kazakistan’da erken cumhurbaşkanlığı seçimleri Kasım ayında yapılırken, oyların yüzde 81.31'ini alan Kasım Cömert Tokayev seçimleri yeniden kazandı. Erken genel seçimlere giden bir diğer ülke de Danimarka oldu fakat iktidar değişikliğine gidilmedi. Diğer yandan 2019'dan bu yana azınlık hükümetiyle Portekiz’de iktidarda olan Sosyalist Parti, 30 Ocak’ta yapılan erken genel seçimlerden zaferle çıksa da seçimin ‘yıldızı’, son seçimlerde yüzde 1 olan oy oranını 11'e çıkaran ve İslam ile göçmen karşıtı politika yapması ile de tanınan Chega Partisi oldu. Yılın son erken seçimi ise Tunus'ta gerçekleşti. 17 Aralık’ta sandığa gidilen ülkede nihai sonuçların 19 Ocak’ta açıklanması beklenirken, seçime katılım oranının sadece yüzde 11.22 olması tartışmaları beraberinde getirdi.