‘İmran Han’ı dünyadan tepkiler üzerine serbest bıraktılar ancak ordunun darbe tehdidi bitmedi’

Dr. Adıbelli’ye göre İmran Han’ın geçici kefaletle bırakılmasında dünyadan tepkiler etkili oldu. Ancak ülkenin en popüler liderinin seçimler öncesinde ABD destekli ordu ile sürtüşmesinin dinmemesine dikkat çeken Adıbelli, darbe tehlikesine atıf yaptı. Adıbelli, azimli bir sporcu da olan İmran Han’ın itibarsızlaştırılmaya çalışıldığı görüşünde.

Pakistan’ın en popüler siyasetçisi olan eski Başbakan İmran Han, 9 Mayıs’taki duruşması sırasında hakkında açılmış başka bir yolsuzluk ithamı gerekçe gösterilerek paramiliter Rangers birlikleri tarafından mahkeme basılarak tutuklanması ülkede büyük bir kriz yarattı. Halkın sokağa dökülmesinin ardından Yüksek Mahkeme tutuklamayı ‘yasadışı’ ilan etti ve İmran Han’ın ‘derhal serbest bırakılması’ çağrısı yaptı. Ardından İmran Han iki haftalık geçici kefaletle serbest bırakılmak zorunda kalındı.

Ancak gerilim dinmiş değil. Pakistan sonbaharda seçimlere hazırlanırken, siyaset arenasında gerilim sürüyor.

İmran Han, Rusya'nın Ukrayna harekatını başlattığı dönemde Moskova'yı ziyaret etmesini müteakip, Nisan 2022'de ABD yanlısı koalisyon tarafından mecliste güven oylamasıyla başbakanlıktan devrilmişti. İmran Han, bizzat ABD tarafından tehdit edildiğini söylemişti. Geçen sonbahada suikast girişiminden kurtulan İmran Han bu olayın arkasında da yerini alan Şahbaz Şerif, İçişleri Bakanı Rana Sanaullah ve Servislearası İstihbarat (ISI) Başkan Yardımcısı Tümgeneral Faisal Nasir’in bulunduğunu belirtmişti..

İmran Han’ın geçici kefaletle bırakılmasının ardından İçişleri Bakanı Sanaullah, "Kefaletin iptalini bekleyeceğiz ve onu tekrar tutuklayacağız" tehdidi savurdu. İmran Han, hakkında açılan yolsuzluk davalarının siyasi olduğunu ve iktidara dönüşünün önünün kesilmeye çalıştığını belirtiyor.

Pakistan ordusu ve kurumsal yapısı ise İmran Han’ın popülaritesine de engel olamıyor. Mahkemeden adeta işkenceyle kaçırılması büyük tepki yaratırken, onbinlerce destekçisi ordu ve Rangers’a ait olanlar da dahil karakollara saldırmıştı. Olaylarda en az 9 kişi hayatını yitirirken, 3500’den fazla kişi gözaltına alınmıştı. İslamabad Polisi ise İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin (PTI) taraftarları protestoya çağırmasının ardından başkentteki tüm toplantıları yasaklayan bir acil durum emri çıkarmış durumda.

Gelişmeleri Dr. Barış Adıbelli ile konuştuk.

‘Serbest bırakma kararında uluslararası tepkilerin rolü oldu’

Dr. Barış Adıbelli, Pakistan’da mahkeme basılarak tutuklanan ülkenin en popüler lideri İmran Han’ın Yüksem Mahkeme’nin talebiyle salıverilmesi kararında uluslararası tepkilerin rol oynadığı görüşünde:

“Pakistan sadece bizler için değil tüm dünya için önemli. Pakistan nükleer bir güç, dolayısıyla oradaki iç karışıklık bir kaosa, iç savaşa dönerse ve Afganistan benzeri olursa burada nükleer riskin de ortaya çıkacağını söyleyebiliriz. Bu bağlamda ABD, AB, İngiltere ve birçok ülke İmran Han’ın tutuklanmasıyla ilgili endişelerini dile getirdiler. Bunun daha çok hukukun üstünlüğüne saygı gösterilmesi konusunda Pakistan hükümetini de üstü kapalı olarak uyardılar. İngiltere bu noktada bir adım öne çıktı. Yüksek mahkemenin İmran Han’ın serbest bırakılması kararını da uluslararası toplumdan gelen üstü kapalı tepkiye yönelik bir adım olarak görüyorum.”

‘Pakistan’a bir üçüncü yol sundu, ordu ile yıldızı barışmadı’

İmran Han’ın 2018’de dengeleri gözetse de ‘seküler’ vurgularıyla ve gençlerin büyük desteğiyle ordu ile muhafazakar partiler arasında sıkışmış Pakistan’da büyük umutlarla başa geldiğini söyleyen Adıbelli, ancak popülist liderin istediğini yapamadığını söyledi. İmran Han’ın özellikle ordu ile yaşadığı gerilime atıf yapan Adıbelli, Pakistan ordusu Kiev’in yanında görünürken İmran Han’ın Moskova’ya yakın durmasının etkilerine de dikkat çekti:

“Toplumda iç savaş benzeri bir sürece doğru gidiş var. Pakistan toplumu başından beri orduyla muhafazakar partiler arasında sıkıştı. İmran Han, 2018’de ‘Yeni Pakistan’ söylemiyle göreve geldi. Bir nevi alternatif bir üçüncü yol sundu, seküler gibi gözüküyordu. Batı’da eğitim görmüş, İngiliz sosyetesinin önemli ismiydi. Dolayısıyla Batı’ya açılan bir pencere olacaktı. Gençler özellikle desteklediler. Fakat gelinen noktada tam istediğini yapamadı. Seküler derken yanlış anlaşılmasın. İmran Han, Pakistan’ın dengelerini gözetti. Pakistan’da ordu inanılmaz güçlü. Darbeler yapmış, başbakan idam etmiş bir ordu var ve siyasette çok aktif. İmran Han bununla da mücadele sürecine girdi ve orduyla hiçbir zaman yıldızı barışmadı. En azından atama ve terfi gibi olayları rutine bağladı. Hangi yıl kimin general ya da genelkurmay başkanı olacağı belliydi, bunları bozdu ve orduyla karşı karşıya geldi. Pakistan’da yaşanan şey şu; Şahbaz Şerif veya ortakları, siyasi bir çekişmeden çok en başından beri İmran Han’ın tamamen orduyla olan mücadelesinin yansıması olarak görüyorum. Pakistan’da geri dönülemez bir sürece girdi, sosyolojik değişim de var. Taraftarlar sokağa döküldüğünde orduya saldırıları başladı. İmran Han bacaklarından yaralandığında Cumhurbaşkanı’ndan ordunun soruşturulmasını istedi. Orduyla ayrıştığı bir konu da şuydu; Ukrayna meselesinde Genelkurmay Başkanı AB’yi ziyaret ederken, İmran Han’ın Moskova’yı ziyaret etti ve iki farklı mesaj verildi. Ordu Ukrayna tarafında, İmran Han ise Moskova’ya yakın durdu. İmran Han, Pakistan’ı normal bir devlete dönüştürmek istiyordu. Komşularıyla ve dünyayla iyi olan, teknolojide ve her alanda daha iyi bir Pakistan istiyordu. Orduyla ayrıştı.”

‘Pakistan ordusu NATO’nun gayriresmi ordularındandır’

Pakistan ordusunun ABD’nin ‘Yeşil Kuşak’ stratejisinde kullandığı önemli bir aygıt olduğunu anımsatan Adıbelli, Afganistan çekilmesi sonrasında Washington’ın istediği üssün verilmemesinin de İmran Hanı’ın devre dışı bırakılmasında rol oynadığının altını çizdi. Adıbelli’ye göre olaylar devam ederse yine bir darbe beklenebilir:

“Pakistan ordusu, Soğuk Savaş döneminde Yeşil Kuşak stratejisinin en önemli aktörüdür. Amerika ve NATO’nun görünmeyen ordularından. NATO’nun bir resmi orduları var bir de gayriresmi orduları var ki bunun başında Pakistan geliyor. Soğuk Savaş dönemi boyunca önemli hizmetlerde bulundu. Bugün de Pakistan ordusu çok farklı değil. Amerika müdahaleleri ordular üzerindendir. Bunu en iyi tecrübe eden ülkelerin başında biz geliyoruz. Amerika’nın Afganistan çekilmesi var, sonrasında Amerika, İmran Han’a başvurdu. İmran Han vermedi. Daha sonra iktidardan, ordudan talep ettiler. İmran Han’ı devre dışı bıraktılar. Ama bir şekilde halledemeyince partiler üzerinden Şahbaz Şerif ve arkadaşları geldi. Burada Meclis ve Şahbaz Şerif aracı kurum gibi. Esas mesele ordu, ordu üzerinden İmran Han. Eğer bu olaylar devam ederse ve ordu OHAL ilan ederse bir kez daha Pakistan’da askeri süreç başlayacak. Evet, darbe. Bu Pakistan için çok sürpriz şeyler değil. Her krizde zaten bunu söylüyoruz.”

‘ABD Pakistan gibi önemli bir ülkeyi kaderiyle baş başa bırakmaz’

Dr. Adıbelli’ye göre, Biden ABD’de 2024 seçimleri ile uğraşıyor olsa da Amerikan yönetimi Avrasya coğrafyası için Pakistan gibi önemli bir ülkeyi ‘bırakmaz’. ABD’nin İmran Han’dan ‘Batı yanlısı’ olmasını istediğini, ancak İmran Han’ın Pakistan’ın çıkarlarını ve uluslararası görünümünü güçlendirme adımlarına yöneldiğini belirten Adıbelli, bu yüzden bir taraftan ordu diğer taraftan ülkenin muhafazakar yapısının öne çıkarıldığı ve İmran Han’ın sıkıştırıldığı değerlendirmesinde bulundu:

“İmran Han’ın görevden alınmasından bugüne kadar yerelde birçok seçim yapıldı. Hepsinde İmran Han’ın partisi büyük zaferler kazandı. Siyaseten de İmran Han’ı ortadan kaldıramayacaklar. Çünkü eğer bu hızla giderse önümüzdeki genel seçimi de İmran Han kazanacak. Batı da ‘Demokratik olarak kazananı biz destekleriz’ diyor. Eğer bu tutuklama da işe yaramazsa tek seçenek kalıyor, o da darbe. Pakistan, Avrasya ve Asya coğrafyası için kilit bir ülke. Nükleer silaha sahip, Soğuk Savaş döneminde de Sovyetler’in karşısındaydı. Amerika’nın böyle bir ülkeyi kendi kaderiyle baş başa bırakacağını düşünmüyorum. Biden ABD’yle uğraşıyor. 2024 seçimleri geliyor ama Amerika’nın devlet politikası bu bölgede yer almak üzerine. Amerika’nın Pakistan ordusuyla ilişkileri devam ediyor. Pakistan ordusu Rusya’ya derhal Ukrayna’dan çekil çağrısı yaptı. Dolayısıyla burada ayrıştılar. Tam da Çin, Pakistan ekonomik koridoruna yeniden bir hayat verecek şekilde bir açıklamada bulundu. Buraya daha fazla yatırım yapmaya karar verdiklerini duyurmuşken. Batı’nın beklentisi şuydu; İmran Han, Batı’yı bilen birisi, daha Batı lehinde olabilirdi ama tam tersine Pakistan’ın çıkarlarını uluslararası düzeyde görünür bir ülke haline dönüştürmek için adımlar attı. Hem muhafazakar siyaset hem de öbür tarafta ordu arasında yetkilerini paylaşma, bu da çok önemli. Çünkü bir şekilde siz orduya istediğinizi yetkileriniz çerçevesinde yaptıramıyorsunuz. Öbür tarafta da din tabanlı muhafazakar bir yapı var. Dolayısıyla bunlar arasında sıkıştı. Bu Çin ve Rusya politikasını da etkiliyor. Şahbaz Şerif geldi, İmran Han’dan daha fazla Çin ve Rusya ile ilişkilerini arttırdı.”

‘Karşılarında azimli, sabırlı ve oldukça da çalışan bir eski sporcu var ve onu alt etmek zor’

Adıbelli’ye göre sporcu azmi bulunan İmran Han’ın bileğini bükebilmek için onu itibarsızlaşmaya çalışacaklar:

“İmran Han eski bir sporcu olduğu için sürekli bunu kazanma arayışı içerisinde olacak. Sportif faaliyetlerde öyleydi. Büyük ihtimal siyasete bakışı da öyle. Kesinlikle bunu bir spor müsabakası olarak görüyor. Tek bir motivasyon ve hedefi var, o da kazanmak. İmran Han’ın karşısındakilerin en büyük sıkıntısı bu olacak. Karşılarında azimli, sabırlı ve oldukça da çalışan bir eski sporcu var ve onu alt etmek zor. Çünkü kendisini motive edebiliyor. Hedeflerine sabırla gitmeyi önceden yaşadığı tecrübeyle siyasete aktarabilmiş. Bundan sonra itibarsızlaşmaya yönelik ellerinden geleni yapacaklar. Şimdiki hükümetin üyeleriyle ilgili İmran Han döneminde yolsuzluk soruşturması vardı. Şimdi tam tersi oldu, yolsuzluk soruşturmasından İmran Han sorumlu.”