Sincan krizi Çin basınında: Hükümetin sağ seçmeni kazanma hamlesi

Çin ile Türkiye arasında siyasi krize yol açan Uygur Türkleri tartışması, Çin basınında ve sosyal medyada geniş yer buldu. Çin basınında yer alan analizlerde, “Türkiye’nin tutumu, Çin’in içişlerindeki yönetim anlayışını etkileyemeyecek. Bu durum, yerel seçimlerde sağ seçmeni kazanma hamlesi olarak da görülebilir” yorumlarına yer verildi.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy'un, 9 Şubat'ta yaptığı yazılı açıklamada Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunan Yeniden Eğitim Merkezleri'ni ‘toplama kampı' ifadeleriyle tanımlaması ve sonradan hayatta olduğu ortaya çıkan Uygur şarkıcı Abdurehim Heyit'in ‘ölümünün teessürle karşılandığını' açıklaması, iki ülke arasında siyasi krize yol açtı.

Aksoy'un bu açıklamasının ardından, Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Basın Sözcülüğü tarafından söz konusu iddialar reddedilerek, Türk Dışişleri'nin ‘toplama kampı' olarak nitelendirdiği yerlerin Çin'in aşırıcılığa karşı aldığı önlemler kapsamında faaliyet yürüten Yeniden Eğitim Merkezleri olduğu vurgulandı.

Elçiliğin açıklamasının ardından, Sincan Uygur Özerk Bölgesi Basın Ofisi de, hapishanede öldürüldüğü öne sürülen Uygur şarkıcı Abdurehim Heyit'in videosunu yayınladı ve Heyit'in ölüm iddialarının gerçeği yansıtmadığı açıklandı.

Çin: Uygur halk ozanı Abdurrehim Heyit'in hapiste ölümüne dair Türk Dışişleri açıklaması tamamen gerçek dışıhttps://t.co/ysCc0086nI pic.twitter.com/1olGlxsp0W

— Sputnik Türkiye (@sputnik_TR) February 10, 2019

​Bu gelişmelere ek olarak, Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Chunying, "Türkiye'nin saçma yalanlara dayanarak Çin'i suçlaması çok anlamsız ve sorumsuzca" diyerek, Türkiye nezdinde resmi girişimde bulunacaklarını açıklamıştı.

Yaklaşık iki yıldır ‘ulusal güvenliği tehdit' gerekçesiyle Sincan'da tutuklu bulunan Heyit'in sosyal medyada yayılan ölüm haberi ise, ilk olarak Uygur-Amerikalı aktivist Aydın Anwar tarafından Twitter üzerinden paylaşılmıştı.

So sad to share that one of the most prominent Uyghur artists, Abdurehim Heyt, has died on Feb 7 2019, in Chinese prison due to excessive torture.

He was imprisoned in early 2017 for his music and representing Uyghur national pride.

Here’s a snippet of one his famous pieces. pic.twitter.com/w1SeNQK1Qk

— Aydin Anwar (@aydinanwar_) February 8, 2019

​Heyit'in ölüm haberine ilişkin herhangi bir kaynak belirtmeyen Anwar, Uygur şarkıcının ‘aşırı işkenceler sonucunda öldürüldüğünü' açıklamıştı.

'TÜRKİYE'NİN TAVRI, ÇİN'İN YÖNETİM ANLAYIŞINI ETKİLEMEYECEK'

Konuyla ilgili, Çin hükümetine yakınlığıyla bilinen Global Times'ta yer alan analizlerde, Türkiye'nin tavrı ve Çin'e ‘toplama kamplarını kapatma' çağrısında bulunması eleştirilerek "Türkiye'nin tutumu, Çin'in içişlerindeki yönetim anlayışını etkileyemeyecek" ifadeleri kullanıldı.

‘Türkiye, Sincan'ı yargılayacak konumda değildir' başlıklı yazıda, Türkiye'nin Sincan konusunda ‘kaprisli ve sığ davrandığı' ve bu durumun birçok Çinlinin Türkiye konusunda hayal kırıklığına uğramasına neden olduğu belirtildi. 

'TÜRKİYE, PAN-TÜRKİZM KOMPLEKSİNE SAHİP'

"Türkiye, bir pan-Türkizm kompleksine sahip ve her zaman Sincan'la ilgili sorumsuz açıklamalar yapıyor" ifadelerinin kullanıldığı yazıda, Türkiye'nin Sincan konusundaki ‘sallantılı' tutumunun kalıcı bir değişikliğe yol açmayacağı belirtilerek, "Bu durum Türkiye'de Mart ayında yapılacak yerel seçimlerde sağ seçmeni kazanma hamlesi olarak da görülebilir" denildi.

Ayrıca, Türkiye'nin Çin'in Sincan politikası üzerinde herhangi bir etkisi olmayacağı vurgulanarak "Bu durum en fazla Çin halkının Türk diplomasisinin olgunlaşmadığını düşünmesine yarar" ifadelerine yer verildi.

'VİDEO TOKAT ETKİSİ YARATTI'

Gazetede yer alan Yu Jincui imzalı bir yazıda ise, "Heyit'in videosunun yayınlanması, tokat etkisi yarattı" denilerek "Türkiye, Sincan sorununu anlamıyor, çok sayıda Sincanlı ayrılıkçı, yıllar boyunca Türkiye'ye sığındı" ifadelerine yer verildi.

Türkiye'nin, Sincan ayrılıkçısı 20 aktif gruba ev sahipliği yaptığı vurgulanan yazıda, Sincan ayrılıkçılığına sempati duyan bazı Türklerin ise, Türkiye'de yaşayan ayrılıkçılar tarafından yanlış bilgilendirildiği ve Türklerin bu yüzden Çin'e karşı önyargı geliştirdikleri belirtildi.

'STRATEJİK ORTAKLIĞA ODAKLANMASI DAHA İYİ OLUR'

Yu ayrıca, Çin'in Kuşak ve Yol İnisiyatifi'nin Türkiye'ye de büyük fırsatlar sunduğunu hatırlatarak, "Türkiye'nin, Çin ile stratejik ortaklığa odaklanması daha iyi olur" ifadelerini kullandı.

Çin'in Twitter benzeri sosyal medya uygulaması Weibo'da ise, Türkiye'yle ilgili yakın zamana kadar yer alan turizm haberlerinde azalma gözlemlenirken, çok sayıda Çinli kullanıcının ise Türkiye'yi sert ifadelerle eleştiren paylaşımlarda bulundukları görüldü.

Öte yandan, Çin'in Ankara Büyükelçiliği tarafından yapılan duyuruda ise, Türkiye'deki Çin vatandaşlarından ve Türkiye'ye ziyaret planlayan Çinlilerden ‘kişisel güvenliklerine dikkat etmeleri' istendi.