Cumhuriyet gazetesinin haberine göre, raporda Türkiye'ye TBMM çatısı altında barış görüşmelerine geri dönme çağrısı yapılırken demokratik kurumların işleyişinin bozulması için de, "Her şey 17-25 Aralık 2013'te dört bakan ve dönemin Başbakanı olan Erdoğan'ın oğlu ile ilgili yolsuzluk dosyalarının açığa çıkmasıyla başladı" tanımlaması yapıldı. Komite, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın gazetecilerin tutuklanması üzerine Anayasa Mahkemesi'nin verdiği kararı tanımaması ile ilgili olarak da yargıya haksız müdahale ve hukukun üstünlüğünü ihlal uyarısı yaptı.
2004 yılında hazırladığı raporla Türkiye'yi izleme sürecinden çıkartıp, ‘izleme sonrası' sürece alan Komite, ardı arkası kesilmeyen ihlaller üzerine, ‘Türkiye'de demokratik kurumların işleyişi' hakkında bir rapor hazırladı. Raporun oylaması öncesinde Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi'ne (AKPM) 60'dan fazla önerge verildi. Salı günü görüşülmeye başlanacak olan ve çarşamba oylanması beklenen raporda incelenen tüm başlıklarda Türkiye'ye imza attığı uluslararası hükümlere uyma çağrısı yapıldı. Türkiye'nin iade ettiğini açıkladığı Avrupa Parlamentosu'nun Türkiye raporundan çok daha sert bir dille kaleme alınan o rapordan bazı başlıklar şöyle:
BARIŞ SÜRECİNE MECLİS'LE DÖNÜN: Barış görüşmeleri için siyasi bir ortam yaratabilecek olan Türk parlamentosu barış sürecini devam ettirecek mekanizmaları düşünmeli; ki bunların içinde yeni bir başlangıca olanak sağlayacak ve geçmişin travmalarını iyileştirecek ortak, partiler arası meclis komisyonu veya ‘gerçek ve uzlaşma' komisyonu da olmalı. Siyasi çözümler tüm siyasi güçler tarafından parlamentoda tartışılmalı.
DENGE BULUN: Güvenlik operasyonları uluslararası hukuka uygun olarak sürdürülmeli; orantılılık ve gereklilik prensibine uyulmalı. Güvenlik ile bireysel özgürlükler arasında Türkiye'de doğru denge bulunmalı. Sokağa çıkma yasakları 1.6 milyon insanı etkiledi ve 355 bin kişi yerinden etti. 338 sivilin öldüğü İHD tarafından açıklandı; İçişleri Bakanlığı'na göre ise 458 güvenlik görevlisi hayatını kaybetti; 3 bin 321 kişi yaralandı.
DOKUNULMAZLIKTA HEDEF MUHALEFET: AKPM, TBMM'nin bir grup milletvekilinin dokunulmazlıklarının kaldırılması ile ilgili kararından çok endişeli. Bu karar orantısız olarak muhalif milletvekillerini özellikle de HDP'yi etkiler. 1994'te de Türkiye 4 milletvekilinin dokunulmazlıklarını kaldırmış ve AİHM Türkiye'yi suçlu bulmuştur. Bu opsiyonun Türk yetkilileri tarafından AİHM'in 12 Ocak 2016'daki kararı sonrasında söz konusu olmadığı belirtilmiştir.
BAĞIMSIZ KOMİSYON KUR: Cizre'de ciddi insan hakları ihlalleri iddiaları vardır ki bunların etkili bir şekilde, kanıtlar temizlenmeden toplanarak araştırılması gerekir. AKPM, Türkiye'yi bağımsız uzmanlar ve tüm tarafların güveneceği kişilerden oluşacak durum tespit ekibi oluşturmaya davet eder.
SUR ENDİŞESİ: Diyarbakır'a gittik, Sur'a giremedik. Hükümetin 21 Mart'ta Diyarbakır-Sur'a dair aldığı acele kamulaştırma kararı derin endişe kaynağıdır. AKPM, Türkiye'ye yerel nüfusun ihtiyaçlarına özen göstermeye ve sivillere kayıpları için adil bir tazminat vermeye çağırır. Valilere belediye Başkanı atama yetkisi veren hazırlıklar da endişe kaynağıdır. AKPM, Türkiye'ye, izleme sonrası dönemin gereği olarak adem-i merkeziyetçilik ilkesine bağlı kalmaya çağırır. Öldürülen Tahir Elçi soruşturması hâlâ tamamlanmamıştır.
CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇUNU KALDIR: Cumhurbaşkanına hakaret suçu düzenlemesinin aşırı uygulanması ifade özgürlüğünün yersiz kısıtlanmasına neden oluyor. Bu nedenle hakaret suçları medeni kanunla ele alınmalı. AKPM, gazetecilere yönelik yargılamalardan ve hapis cezalarından büyük endişe duymakta ve bundan sonra yargı kurumlarının kararlarını AİHM kararları ışığında almalarını beklemektedir. Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin ifade özgürlüğü, gazetecilerin korunmasını ve bilgiye ulaşma hakkını koruma sorumluluğu vardır. Yetkililer tarafından alınan araştırma, soruşturma ve ceza yasalarının yorumlanması artırıcı bir etki yaratmaktadır. Bu nedenle AKPM, 299. maddenin kaldırılmasını (Cumhurbaşkanına hakaret), 301. maddenin kaldırılmasını veya yeniden düzenlenmesini (Türklüğü aşağılamak), 216. maddenin uygulamasının kısıtlanmasını (kin ve düşmanlığa sevk) ve 314. maddenin (silahlı örgüt üyeliği) kısıtlı şekilde yorumlanmasını ister.
HSYK KANUNU YENİDEN DÜZENLENMELİ: 17/25 Aralık yolsuzluk soruşturmasının ardından, İzleme Komitesi hukukun üstünlüğü ve bağımsızlığı ilkesinde endişe verici gelişmeler gözlemlemiştir. Hakim olan görüş, yargı sisteminin devlet tarafından kontrol edildiğidir ki bu da TCK'ya ve Ceza Muhakemesi Kanununda yapılan değişikliklerle ve, HSYK'nın yeniden yapılandırılmasıyla belli olmuştur. HSYK kanunu yeniden yapılmalıdır.
ERDOĞAN'A AYM UYARISI: Hukukun üstünlüğü ilkesi çerçevesinde AKPM, cumhurbaşkanının ve bakanların, araştırmacı gazetecilerin ön duruşma ile hukuka aykırı şekilde tutuklanması üzerine AYM'nin, AİHS'ne göre aldığı karara saygı duymayacaklarına yönelik açıklamalarından derin endişe duyar. AKPM, Türk yetkililere yargıya haksız yere müdahaleden ve hukukun üstünlüğünü ihlalden kaçınmaları uyarısında bulunur. Bu eleştirilere karşın AYM'nın kararları uygulanmıştır.
DEMOKRASİYE TEHDİT: Raporda işaret edilen demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan hakları açısından ciddi endişe vericidir. Şu anki gibi zayıf denge denetleme, basının ve ifade özgürlüğü ile ilgili tüm bu birikimler, hukukun üstünlüğünün erozyonu ve Güneydoğuda terör karşıtı güvenlik operasyonları nedeniyle iddia edilen insan hakları ihlalleri demokratik kurumların işleyişine ve ülkenin Avrupa Konseyi'nin taahhütlerine ve sorumluluklarına karşı tehdit oluşturmaktadır.
SINIRI AŞTI: Basın ve ifade özgürlüğünün önündeki kısıtlamalar AİHS'nin 10'ncu maddesinin çok ötesine geçti.
23 VE 24. FASILLAR AÇILSIN: Türkiye hâlâ AB üyeliği hedefini korumaktadır; 23 ve 24. fasılların açılması reform sürecini pekiştirebilir ve Türkiye'nin mevzuatını Avrupa Konseyi standartlarına getirmeye çağırır.
SEÇİM KAMPANYALARI ADİL DEĞİLDİ: 7 Haziran ve 1 Kasım seçimleri özgür ve iyi düzenlenmiş olsa da, seçim kampanyaları medyaya yönelik kısıtlamalar, eleştirel seslerin suçlu gösterilmesi, YSK tarafından özellikle de haksız medya yayınlarına karşı etkili ve zamanında tedbir alınmaması ve YSK kararlarının yargıya açık olmaması, terör saldırılarının başlamasıyla yaratılan korku, nedeniyle adil değildi.
BAŞKANLIK SİSTEMİ: Davutoğlu'nu bir kenara koyma kararı, doğrudan seçilmiş cumhurbaşkanının siyasette aktif rol oynadığının göstergesi. Seçildiğinden beri, cumhurbaşkanı kendisine Anayasa ile verilen yetkileri aşırı kullandığının göstergesi tıpkı seleflerinin çok nadir yaptığı, Bakanlar Kurulunu toplaması gibi. Bu da birçoklarının Cumhurbaşkanlığı ofisinin kaçırıldığı ve fiilen başkanlık sistemine doğru geçildiği, kendisi tarafından hazırlanan bir Anayasa'nın başkanlık sistemine götüreceği ve Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından bunun resmileşeceği korkusuna neden olur.
DÜNDAR'A SALDIRI DAMGALAMININ SONUCU
İzleme Komitesi Can Dündar ve Erdem Gül'ün 92 gün hapis yattığını ve devlet sırlarını açığa çıkartmaktan 5 yıl 10 ay ve 5 yıl mahkûmiyet kararını da eleştiriliyor. Kararın bir kez daha gazetecilerin kamuyu ilgilendiren konularda bilgilendirme hakkı konusunda soru işaretleri doğurduğu anımsatılıyor.
Dündar'ın duruşma günü silahlı saldırıya uğraması için de ‘endişe işareti' denirken, bunun ‘araştırmacı gazeteciliğin damgalanması sonucu' olduğuna işaret ediliyor. Raporda Sulh ve Ceza Hakimliği'nin ‘kapalı devre' çalıştığına değinilirken, Dündar ile yapılan görüşmeye yer veriliyor ve Dündar'ın, AYM kararı öncesinde 10 farklı Sulh Ceza Hakimliğine başvurduğu belirtiliyor. Sulh Ceza Hakimliğinin ‘özel yargılama' yapmasından duyulan endişeyle beraber, bunun problemli olduğuna işaret ediliyor.
