Türk bilim insanları, Antarktika'nın ardından ilk Türk Arktik Bilimsel Seferi'nden getirilen örnekler üzerinde yaptıkları araştırmalarda, tarımda istenmeyen bitkileri öldürmek amacıyla yaygın olarak kullanılan bazı kimyasal maddeleri zararsız hale getiren bir bakteri türü keşfetti.
Araştırmaları için rotalarını Antarktika'nın yanı sıra Arktik Okyanusu'na çeviren Türk bilim insanlarının bu bölgeden elde ettikleri örnekler üzerindeki çalışmaları sonuç vermeye başladı.
İTÜ Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi öncülüğünde bir ekiple Türkiye İş Bankası sponsorluğunda Temmuz 2019'da gerçekleştirilen ilk Türk Arktik Bilimsel Seferi kapsamında toplanan örnekler üzerinde yürütülen araştırmalarda yeni bir bakteri türü bulundu.
Amasya Üniversitesi Merkezi Araştırma Laboratuvarı Müdürü Doç. Dr. Sevgi Maraklı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Yılmaz Kaya, Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Murat Aksoy ile TÜBİTAK Post Doktora Araştırmacısı Dr. Mohamed Edbeib'in yürüttükleri proje kapsamında bulunan bakterinin tarımda kullanılan bazı kimyasal maddeleri zararsız hale getiren bir tür olduğu tespit edildi.
Tarımsal ve çevresek biyoteknoloji çalışması
Doç. Dr. Sevgi Maraklı yaptığı açıklamada, Arktik bölgesine yönelik araştırma projeleri kapsamında 13-26 Temmuz 2019'da Svalbard Adası ve çevresinden örnekler toplandığını söyledi.
Maraklı, "Çalışmamızın amacı, ilk Türk Arktik Bilimsel Seferi'nde toplanan örneklerde, tarımda yaygın kullanılan ve toprak kirlenmesine neden olan zehirli kimyasal bir maddenin, doğada birikimini önleyen veya daha az zararlı hale getiren bakterilerin tanımlanması, bakterilerin bu zorlu çevre şartlarında canlılığını sürdürmesini sağlayan hangi genlere sahip olduklarının moleküler tekniklerle belirlenmesi ve bu bakterilerin ülkemiz bitkileri için zararlı olup olmadığının araştırılmasıdır" dedi.
Yaptıkları çalışmalarla bu bakterilerin tarımsal biyoteknoloji ve çevresel biyoteknoloji açısından kullanılabilirliğini ortaya çıkarmayı hedeflediklerini belirten Maraklı, toplanan örneklerde, biyokimyasal, moleküler ve biyoinformatik analizlerin başarıyla gerçekleştirildiğini bildirdi.
Seferlerle birlikte çalışmalar da arttı
Maraklı, Arktik'te elde edilen örneklerle keşfedilen bakterinin daha önce Antarktika'da bulunan bakteriyle benzerlik gösterdiğine dikkati çekerek, "Bununla beraber, yapılan biyokimyasal ve genetik analizler de 'izolat' dediğimiz farklı saf mikroorganizmaların olduğu belirlendi. Bu sonuçlarla hem Arktik hem de Antarktika'dan elde edilen örneklerde karşılaştırmalı analiz yapma imkanımız da oldu" diye konuştu.
Yaptıkları çalışmanın Türkiye'nin kutup araştırmaları açısından önem taşıdığını vurgulayan Maraklı, şunları kaydetti:
"Yapılan seferlerin artmasıyla birlikte bitki, hayvan ve mikroorganizma çeşitliliğiyle ilgili yapılan bilimsel çalışmaların da çoğalması, ülkemizin bu alanda söz sahibi olması açısından son derece önemli. Tarımda istenmeyen bitkilerin öldürülmesi için yaygın olarak kullanılan bazı ilaçlar, çevre kirliliğine sebep olmaktadır ve insan sağlığını da tehlikeye sokmaktadır. Doğaya ve insana zarar veren bu ve benzeri maddelere karşı, bakteriler gibi sadece bunlar üzerinde etkili olan ama doğaya zararı bulunmayan canlıların kullanılması 'biyoremidasyon' adı verilen kirlenmenin biyolojik yollarla iyileştirilmesini amaçlayan bilim alanının çalışma konusudur. Projede tanımladığımız bakterinin de bu alanda rahatlıkla kullanılabileceği öngörülmektedir ve tarımda sürdürülebilirlik için izlenen çevre sorunlarının önlenebilmesi politikasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir."
Örnekler üzerindeki çalışmalar devam edecek
Maraklı, hem Antarktika hem de Arktik seferlerinde toplanan örnekleri muhafaza ettiklerini ve bu örneklerde tanımlanması gereken birçok bakteri olduğu bilgisini vererek, bu alanda çalışmalarının devam ettiğini, bir sonraki hedeflerinin ise kuzey ve güney kutup bölgelerinden elde edilen bakteriler arasındaki benzerlik ve farklılıkları daha detaylı belirlemek olduğunu dile getirdi.
Keşfedilen yeni bakterilerin tarımsal biyoteknoloji açısından değerlendirileceğini ifade eden Maraklı, bunların yanı sıra yeni kurulan TÜBİTAK Kutup Araştırmaları Enstitüsü, Malezya Teknoloji Üniversitesi ve Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü ile ortak projeler üzerinde çalışmayı planladıklarını da sözlerine ekledi.
