‘Türkiye’nin tarafsızlık politikası Atlantik ittifakı içinde rahatsızlık yaratıyor’

Son dönemde gündemde olan ‘Türkiye’nin S-400’leri Ukrayna’ya vermesi’ önerisini değerlendiren uzmanlar ABD’nin Türkiye’nin Ukrayna krizindeki tarafsızlık politikasından rahatsız olduğunu ve bunu kırmaya çalışmak için Türkiye'nin karşısına öneri adı altında çeşitli baskı araçlarıyla çıktığını ifade ediyor.

Türkiye, Rusya-Ukrayna arasındaki krizde tarafsızlık ve arabuluculuk rolünü başarıyla yürütürken ABD ve NATO’dan Türkiye’nin taraf olması ve yaptırımlara katılması yönünde baskılar geliyor. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, 11 Mart’ta Türkiye’de yaptığı açıklamada, “Türkiye Rusya'ya yaptırım uygulayacak mı?” sorusuna “Evet, bütün müttefiklerimizden yaptırım yapmalarını bekliyoruz. Ancak Rusya'ya bir bedel ödetebileceğiz. Bu konuyu Sayın Çavuşoğlu'na da ilettim. Türkiye burada kilit bir rol oynuyor” yanıtını vermişti.

Geçtiğimiz günlerde ise Reuters ABD’nin gayri resmi olarak Türkiye’ye Rusya’dan satın aldıkları S-400 hava savunma sistemlerini Ukrayna’ya vermesini önerdiğini öne sürdü. Bu iddia taraflarca doğrulanmadı. Amerikan Wall Street Journal’da 18 Mart’ta çıkan bir makalede ise 'Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemini Ukrayna’ya göndererek atacağı adımın Ukrayna’nın acil ihtiyacını gidereceği; ayrıca ABD Patriot füze bataryalarının Türkiye’ye satılmasının ve Türkiye’nin F-35 programına tekrar dahil edilmesinin önünü açarak ABD-Türkiye ilişkilerini onaracağı' ifade edildi. İletişim Başkanı Fahrettin Altun da bu makaleye ilişkin yazdığı cevapta, söz konusu fikrin hiçbir şekilde gerçekçi olmadığını ama Türkiye’nin son yıllarda Batı ile yaşadığı sorunları tartışmak için bir fırsat sunduğunu kaydetti. ABD’nin Türkiye’ye Patriot hava savunma sistemlerini satmadığını vurgulayan Altun, “Bu tecrübeler nedeniyle Türk halkı, artık Batı’nın Patriot tedariğine ilişkin verdiği hiçbir ‘gayri resmi taahhüdü’ ciddiye almamaktadır. Türkiye'nin siyasi nedenlerle F-35 programından hukuka aykırı olarak çıkarılması, Türkiye’nin kendisine ödül gibi sunulan ‘programa tekrar alınma’ fikrini ciddiye almasını da zorlaştırmaktadır” ifadelerini kullandı.

‘Bu yaptırımlarla kaybedeceğimiz çok şey olur kazanacağımız hiçbir şey olmaz’

Maltepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Ünal, ABD ve NATO’nun baskılarına rağmen Türkiye’nin bu yaptırımlara katılmaması gerektiğini ifade ederek, “Çünkü bu yaptırımlarla kaybedeceğimiz çok şey olur kazanacağımız hiçbir şey olmaz. Rusya’ya bu denli yaptırım uygulayarak geliştirilen bu politikasının amaca hizmet edip etmediği şüphelidir. Dolayısıyla zaten onlar için de uygun politika değildir, Türkiye için böyle bir şey mümkün değildir” dedi. Ünal, Sputnik’e yaptığı değerlendirmede şunları ekledi:

“S-400 teklifleri ise hiçbir şekilde ciddiye alınacak bir öneri değil. Biz zaten F-35’leri almayalım. O uçak hakkında o kadar çok kötü şey okuyorum ki, uçak kendini bazen kuş bazen de balık zannediyor sık sık denizlere düşüyor. S-400’leri kim alıp da Ukrayna teslim edecekmiş? MiG-29’ları teslim edemediler bunu nasıl yapacaklar? Eğer saçmalıkta yarışıyorsak biz bunu 10 milyar dolara ABD’lilere satalım, onlar nasıl teslim edeceklermiş görelim bakalım.”

‘ABD’liler Türkiye'nin karşısına öneri adı altında çeşitli baskı araçlarıyla çıkıyorlar’

ATA (Asya-Türkiye-Avrupa) Platform Koordinatörü Dr. Barış Hasan da “Ukrayna'daki çatışmanın başlangıcından bu yana aslında Türkiye'nin bir NATO üyesi ülke olarak aktif tarafsızlık politikasını başarıyla uyguladığının altını çizmemiz lazım” vurgusu yaparak şunları söyledi:

“Türkiye kendi bölgesinde ortaya çıkan çok ciddi bir çatışmada tarafsız kalmasının kendisine değerli kazançlar sağlayacağının farkına vardı ve başarılı bir tarafsızlık politikası uygulamaya devam ediyor. Bu tarafsızlık politikası aslında Atlantik ittifakı içinde biraz rahatsızlık yaratıyor. Ukrayna'daki kriz ABD'nin Avrupa-Atlantik ittifakı içerisinde bir konsolidasyon yaratmak için kullandığı bir araç oldu. Ama NATO'da ve küresel ölçekte dünya genelinde aynı başarıdan söz etmemiz mümkün görünmüyor. Şimdi NATO üyeleri arasında ABD'nin Rusya'ya karşı yaptırım politikasına katılmayan ülkeler var, bir tanesi Macaristan, diğeri de Türkiye. Şimdi Türkiye'nin Rusya'ya karşı olan yaptırım stratejisine, yaptırım politikasına katılmaması Atlantik ekseninin güvenlik ittifakı içerisinde ciddi bir kırılma yaratacak bir durum. Dolayısıyla ABD'liler bu kırılmayı aşmaya çalışıyorlar ve Türkiye'nin karşısına öneri adı altında çeşitli baskı araçlarıyla çıkıyorlar. Ben F-35 takası teklifini böyle yorumlayanlardanım ama çok gerçekçi değil, makul değil aynı zamanda devlet arası ilişkilerin ruhuna da ters.”

‘Türkiye, Avrupa-Atlantik ekseniyle Asya-Pasifik ekseni arasındaki kırılmayı görüyor’

Dr. Barış Hasan, Türkiye’nin neden S-400’leri Ukrayna’ya verme teklifini kabul edemeyeceğini ise şöyle anlattı:

“Türkiye parasını ödeyerek Rusya'dan S-400 satın aldı, F-35'lerin parasını ödedi fakat bu uçaklar kendisine teslim edilmedi. Bunun karşılığında S-400'leri Ukrayna'ya vermesi karşılığında parasını ödediği ama Türkiye'ye teslim edilmemiş F-35'lerin Türkiye'ye verileceği söyleniyor. Şimdi bu durumda baktığınız zaman ekonomik bir ilişkinin ruhuna aykırı bir durum ortaya çıkıyor. Yani Türkiye Ukrayna’ya S-400'leri bedava vermiş olacak. Şimdi buradan Türkiye'nin zararını çok rahat anlayabilirsiniz. O yüzden Türkiye'nin olumlu yaklaşacağı bir teklif değil. İkincisi Türkiye S-400 hava savunma sistemlerini bu çatışmada Ukrayna'ya verirse başarıyla izlemiş olduğu bu tarafsızlık politikasına aykırı hareket etmiş olur. Yani kendi tarafsızlığını kendi kendine yıkmış olur. Rus tepkisini üzerine çekme riski ortaya çıkar, bu da Türkiye'nin istemeyeceği bir durum. Üçüncü olarak Türkiye jeopolitik anlamda Avrupa-Atlantik ekseniyle Asya-Pasifik ekseni arasındaki küresel düzenli bir kırılma olduğunu görüyor ve bu kırılmanın nereye doğru evrileceğini izliyor. Uzun vadede kimin kazanacağını görmek için bu tarafsızlık politikasını başarılı bir araç olarak kullanıyor. Dolayısıyla eğer Türkiye, Asya-Pasifik ekseninin uzun vadede bu çatışmadan daha karlı çıkacağı üzerine bir yaklaşım geliştiriyorsa Türkiye'den Avrupa-Atlantik ekseninin işine yarayacak böyle bir S-400 hamlesini yapması beklenmemelidir.”