Mali, Fransız büyükelçiyi ülkeden kovdu: Afrika’da neokolonyalizmin sonu geliyor mu?

Eski bir Fransa sömürgesi olan Mali’de dengeler değişiyor. Fransız yetkililerin Mali’deki geçiş hükümetine yönelik sert eleştirilerinin ardından Mali hükümeti, Fransa'nın Bamako Büyükelçisi Joel Meyer’i sınır dışı etme kararı aldı. Doç. Dr. Bayram, gelişmeyi, “Neokolonyalizmin çökmeye başlaması” olarak yorumluyor.

Mali hükümeti tarafından yayımlanan açıklamada, kararın, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian’ın ve diğer yetkililerin “hasımca ve çirkin” açıklamaları nedeniyle alındığı kaydedildi. Açıklamada, “Mali hükümeti, halklar arasındaki dostça ilişkilerin gelişimine aykırı bu eleştirileri şiddetle kınıyor ve reddediyor” dendi.

Fransa Dışişleri Bakanı Le Drian, Mali’de 'askeri cunta' olarak nitelendirdiği iktidarı 'sorumsuzca alınan kararlar' nedeniyle sert bir dille eleştirmişti. Fransa Savunma Bakanı Florence Parly de Mali’de “Çifte darbe sonucu iktidara gelen ve meşruiyeti soru işaretleri yaratan cuntanın hükmettiğini” dile getirmişti.

Mali hükümeti, ayrıca, 'karşılıklı saygı ve iç işlere müdahale etmeme ilkesi temelinde' Fransa dahil tüm uluslararası partnerlerle diyalog ve işbirliğini sürdürmeye hazır olduğunu kaydetti.

Fransa Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, Mali'deki geçiş hükümetinin büyükelçi Meyer'in "görevine son vermesinin" not edildiği kaydedilerek, "Buna tepki olarak Fransa, büyükelçisini çağırma kararı aldı" ifadeleri kullanıldı.

Mali zengin altın kaynaklarına sahip

Batı Afrika ülkesi Mali, altın başta olmak üzere zengin yer altı kaynakları ve genç nüfusu ile öne çıkıyor.

Başkenti Bamako ve para birimi Batı Afrika CFA Frangı olan Mali, yaklaşık 1 milyon 240 bin kilometrekare yüzölçümü ile Afrika kıtasının en büyük 8'inci ülkesi konumunda. Mali'nin kuzeyinde Sahra Çölü bulunması sebebiyle nüfusun yüzde 70'i ülkenin güneyinde, Nijer ve Senegal nehirlerine yakın verimli bölgelerde yaşıyor.

Siyasi istikrar sağlanamadı

Ülke aynı zamanda son yıllarda artan siyasi istikrarsızlığıyla dikkat çekiyor.

1960’ta Fransa’dan bağımsızlığını kazanan Mali, bugüne kadar birçok istikrarı tam anlamıyla sağlayamadı. 1991’de ilk askeri darbe geldi. 2012’de ülkenin kuzeyinde başlayan isyancı çatışmalar askeri darbe ile sonuçlandı. 18 Ağustos 2020’de ise başkent Bamako'ya 15 kilometre mesafede bulunan ve 2012'de dönemin Cumhurbaşkanı Amadou Toumani Toure'nin devrilmesinde de önemli rol oynayan Kati garnizonunda askeri hareketlilik başladı ve Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita alıkonularak istifa ettirildi. Geçiş Konseyi Başkanı olarak Bah Ndaw ve Başbakan olarak Moctar Ouane atandı. 24 Mayıs 2021’de ise Ndaw ve Ouane'nin de aralarında bulunduğu çok sayıda üst düzey yetkili de ordu birliklerince gözaltına alındı ve görevden düşürüldü.

24 Mayıs'taki askeri müdahalenin arkasındaki isim olan ve kendini cumhurbaşkanı ilan eden Albay Assimi Goita, Başbakanlık görevine Choguel Maiga'yı getirdi.

Bu sürecin ardından ise ülkede asker de bulunduran Fransa ile gerginlikler başladı. Peki, Fransa'nın Bamako Büyükelçisi Joel Meyer’in sınır dışı edilme kararı ülkenin Fransız etkisinden çıkması anlamına mı geliyor?

‘Şimdi bir uyanış var’

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi’nden Doç. Dr. Mürsel Bayram, Sputnik'e yaptığı değerlendirmede, bu süreci, “Neokolonyalizm çökmeye başlaması” olarak yorumluyor.

Resmiyette Afrika’daki ülkeler bağımsız oldular fakat sömürgecilik farklı şekillerde devam etti. Yapısal uyum programları gibi küreselleşmenin, liberalleşmenin etkileri ile neokolonyalizmin devamıydı. Veyahut askeri üs bulundurma, kaynakların Fransız ya da İngiliz şirketler tarafından kullanılıyor olması da sömürgeciliğin farklı şekillerde devam ettiğini gösteriyordu. Mali’de ülkenin kuzeyindeki ayrılıkçılık ve El-Kaide bağlantılı terör gruplarının ortaya çıkmasının ardından ilk destek istenilen ülkelerden biri Fransa’ydı. Daima desteğine ihtiyaç duyulan bir ülkeydi. Şimdi bir uyanış var. Afrika genelinde olan bu uyanış özellikle eski Fransız sömürgelerinde kendini gösteriyor. Afrika ülkeleri kendilerini daha eşit aktörler olarak görmeye başladı. Meydan okuyucu daha iddialı bir dış politika izleyen ülkeler görüyoruz. Fransa’ya meydan okuyacak kadar kendini gösteren bir dış politika.

‘Rusya, Çin ve Türkiye gibi yeni alternatiflerden güç alıyorlar’

Doç. Dr. Bayram, ayrıca, “Bugün Mali’deki Assimi Goita liderliğindeki yönetim Rusya, Çin ve Türkiye gibi yeni alternatiflerden güç alıyor. Artık başka aktörler olduğunu biliyorlar. Bir ‘B planı’ var diyebiliriz. Artık tehditlere karşı yeni askeri destekler bulabiliyorlar. Mali yönetimini cesaretlendiren unsur artık alternatif ortakların olmasıdır” diye de ekledi.