İsveç ve Finlandiya’ya yeşil ışık: Batı’dan ‘memnuniyet’, Rusya’dan ‘Erdoğan istediğini aldı’ mesajı

Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmasına yeşil ışık yakmasının ardından, Batı ülkelerinden memnuniyet açıklamaları silsilesi yaşandı. Erdoğan’ın “oyalama görürsek, en baştaki tavrımıza geri döneriz" şerhi düştüğü muhtıraya Rusya’dan ise “Erdoğan durumu kendi yararına kullandı, taleplerini kabul ettirmeye zorladı” yorumu geldi.

İspanya’da yapılan son NATO zirvesinde Türkiye, ‘terör örgütü’ kabul ettiği PKK, PYD/YPG ve FETÖ’ye verdikleri desteklerden ötürü İsveç ve Finlandiya’nın ittifak üyeliklerine uyguladığı vetoyu geri çekti. Zirvede bir de ortak mutabakat imzalandı. Bu mutabakatta, Finlandiya ve İsveç’in ‘PYD/YPG ve Türkiye’de FETÖ olarak tanımlanan örgüte’ destek sağlamayacağı yazarken, PKK için ‘yasaklanmış bir terör örgütü olduğunu teyit eder’ ifadeleri yer aldı. Söz konusu ülkelerden Türkiye’ye yönelik silah ambargosunun kaldırılacağını belirtilirken, Türkiye de Finlandiya ve İsveç’in NATO üyesi olmak üzere ‘davet edilmelerine desteğini’ ifade etti.

İmzanın ardından: ‘Erdoğan’a boyun eğmedik; kendi ulusal mevzuatımıza göre çalışmaya devam ediyoruz’

Mutabakatın imzalanmasının ardından Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan söz konusu belgeyi PYD/YPG ve FETÖ’yü içermesi gerekçesiyle ‘diplomatik zafer’ olarak tanımlarken, belge nedeniyle ülkesinden eleştiri alan İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde "Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a boyun eğmedik" dedi. Finlandiya’dan ise “Kendi ulusal mevzuatına göre çalışmaya devam ediyoruz” açıklaması geldi.

Türkiye’nin iade taleplerine İsveç ve Finlandiya’nın tepkileri: ‘Delil olmadıkça razı olmayacağız; davaları tekrar ele almak için sebep göremiyorum’

Türkiye, söz konusu ülkelerden aynı zamanda iade taleplerini de gündemde tutuyor. Türkiye’nin Adalet Bakanı Bekir Bozdağ yaptığı açıklamada "Onlara ayrıca bir yazı yazarak bu mutabakat çerçevesinde verdikleri sözlerin gereği, hem Finlandiya'da altı PKK'lı, altı FETÖ'cü terörist, İsveç'te ise 10 FETÖ'cü, 11 PKK'lı teröristin dosyaları, ilgili ülkelerin Adalet Bakanlıklarında bekliyor. Şimdi bu mutabakattan sonra biz de Adalet Bakanlığı olarak bunların iadesi hususunu yeniden kendilerine yazacağız ve hatırlatacağız" ifadelerini kullandı. Erdoğan da “İsveç 73 teröristi bize gönderecek. Şu anda 3-4 tane gönderdiler. Ama bunlar bizim için yeterli değil” açıklamasında bulundu.

Ancak, Rusya’nın Donbass operasyonu öncesine kadar ‘tarafsız’ ülke konumunda bulunan İsveç ve Finlandiya, Türkiye’nin bu isteğine farklı yanıtlar verdi. İade talebine ilişkin değerlendirmelerde bulunan Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto, Ankara'nın sözünü ettiği davalara dair mahkemelerin zaten karar verdiğini belirterek, "Bu davaları tekrar ele almak için bir sebep göremiyorum" dedi.

İsveç ise anlaşmanın ‘yüzde yüz arkasında’ olduğunu vurgularken, söz konusu kararların “bağımsız mahkemeler” tarafından verileceğini belirtti. İadeler konusunda konuşan İsveç Başbakanı Magdalena Andersson “Türkiye daha önce iade taleplerinde bulundu, biz de bunlarla ilgilendik. Bazen sınır dışı ettiğimiz olmuştur, çoğu zaman da olmamıştır” ifadelerini kullandı ve son açıklamasında “İsveç vatandaşı olanlar ulusal ve uluslararası hukuka göre iade edilemeyecek” dedi. İsveç Dışişleri Bakanı Linde ise "Terör faaliyeti olduğu yönünde delil olmadıkça hiçbir iadeye razı olmayacağız" diye konuştu.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, katıldığı bir televizyon programında Türkiye’nin ‘kırmızı çizgilerini’ aktardıklarını söyleyerek "İsveç ve Finlandiya belgeye uymak zorunda yoksa NATO'ya almayacağız" dedi.

Rusya’nın yorumu: ‘Erdoğan durumu kendi yararına kullandı, taleplerini kabul ettirmeye zorladı’

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “oyalama görürsek, en baştaki tavrımıza geri döneriz" dediği süreç hakkında Rusya da açıklamalarda bulundu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin “İsveç ve Finlandiya ile, Ukrayna ile olduğu gibi bir sorunumuz yok. Bu ülkelerin topraklarına NATO’nun askeri altyapısının konuşlandırılması durumunda aynı şekilde yanıt vermek zorunda kalacağız” ifadelerini kullanırken, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov, söz konusu ülkelerin NATO üyeliğine 'olumsuz baktıklarını' belirtti.

Rusya Federasyon Konseyi Başkan Yardımcısı Konstantin Kosaçev ise NATO'nun genişlemesinin ittifakın dünyanın geri kalanından giderek daha fazla tecrit edilmesini önlemek için tek çare olduğunu ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bunu çok iyi anladığını kayderek, "Erdoğan, durumu kendi yararına kullandı, Finleri ve İsveçlileri Ankara'nın taleplerini kabul etmeye zorladı" yorumunu yaptı. Rusya parlamentosunun alt kanadı Duma’da milletvekili Oleg Morozov’dan, Baltık bölgesinde hiçbir ‘askeri yaramazlığa müsaade etmeyecekleri’ ve İsveç ile Finlandiya’nın ‘iyi bir tarihsel belleğe sahip olması gerektiği’ tepkisi geldi.

‘Çin’in NATO ve doğuya doğru genişlemesi konusundaki tutumu çok açık’

İttifak ülkeler tarafından son Madrid zirvesinde imzalanan NATO Yeni Stratejik Konsept’inde Rusya gibi Çin de bir ‘tehdit unsuru’ olarak tanımlanıyor. Çin ise İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine başvurmaya karar vermesinin ardından 'tüm tarafların Avrupa'da güvenliğin bölünmezliği ilkesine uyması ve birbirlerinin meşru endişelerine saygı göstermesi gerektiği' mesajını verdi. Çin’in atıfta bulunduğu ‘güvenliğin bölünmezliği ilkesi’ de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın (AGİT) temelini oluşturan 1975 tarihli Helsinki Nihai Senedi'nde yer alan işbirliği çağrısı. Son olarak, Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian’a, Finlandiya’nın NATO’ya katılma başvurusu sonrası ilişkilerinin nasıl etkileneceğinin sorulması üzerine “Finlandiya'nın NATO'ya katılım başvurusu, doğal olarak ikili ilişkilere yeni unsurlar katacaktır” cevabını verdi, NATO’nun doğuya doğru genişlemesinde Çin’in tutumunun ‘çok açık’ olduğunu ise vurguladı.

Batı’dan ‘memnuniyet’ açıklamaları silsilesi: ‘Harika bir başlangıç’

Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto’nun anlaşmaya ‘kahve arasında’ vardıklarını açıkladığı bu mutabakatı Batı ülkeleri ise büyük bir memnuniyetle karşıladı. ABD Başkanı Joe Biden’ın, sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımda, "Üçlü muhtıra imzaladıkları için Finlandiya, İsveç ve Türkiye'yi tebrik ediyorum. Bu, NATO'nun Finlandiya ve İsveç'e davetinde çok kritik bir adımdır ve ittifakımızı güçlendirip kolektif güvenliğimizi arttıracaktır. Zirveye (NATO Zirvesi) başlamak için çok güzel bir yol. Harika bir başlangıç" dedi. Zirvenin kapanışında konuşan Biden “Türkiye'ye F-16 satmalı ve aynı zamanda ellerindeki jetleri de modernize etmeliyiz. Bunu yapmamak bizim çıkarımıza değil. F-16 satışını Türkiye'nin Finlandiya ve İsveç'in NATO'ya girmesini onaylamasına bağlayan herhangi bir taviz alışverişi söz konusu olmadı. Satış için Kongre'nin onayına ihtiyacım var ve bunu yapabileceğimi düşünüyorum” vurgusu da yaptı.

Macron: Türkiye’nin fikir birliğine katılmasından memnunum

NATO Genel Sekreteri Stoltenberg “Bu üçlü mutabakatın imzalanmasını şiddetle memnuniyetle karşılıyorum ve her 3 ülkenin de müzakereler sırasında gösterdiği yapıcı yaklaşımı memnuniyetle karşılıyorum. Finlandiya ve İsveç'in NATO üyeliği Finlandiya ve İsveç için iyidir, NATO için iyidir ve Avrupa güvenliği için iyidir” dedi. Finlandiya ve İsveç'in NATO'ya katılımına ilişkin birkaç hafta önce Cumhurbaşkanı Erdoğan'la konuştuğunu kaydeden Fransa Cumhurbaşkanı Macron zirvenin ardından "Türkiye'nin nihayet İsveç ve Finlandiya'nın egemen seçimine saygı gösterilmesini sağlamak için fikir birliğine katılmasından memnunum" ifadelerini kullandı. Estonya Başbakanı Kaja Kallas, İsveç ve Finlandiya’nın ittifaka katılım adımının ‘önemli’ olduğunu söyledi. Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda da bunu ‘harika bir haber’ olarak nitelendirdi.

Scholz: Bu bizim için çok, çok önemli bir şey, her iki ülke de ittifakımıza çok iyi uyuyor

Almanya Başbakanı Olaf Scholz, İsveç ve Finlandiya'nın NATO'ya kabulüne ilişkin varılan anlaşmayı ‘memnuniyetle’ karşıladı. Şansölye Scholz, Madrid'deki NATO Zirvesi'nde yaptığı açıklamada, "Bu bizim için çok, çok önemli bir şey. Her iki ülke de ittifakımıza çok iyi uyuyor" dedi. İngiltere Başbakanı Boris Johnson ise söz konusu kararı “ittifakımız için ileriye doğru büyük bir adım" olarak niteledi.